Ρουσφέτια, μονοπώλεια και κοινωνική μεροληψία

Το εγχείρημα της παρούσας κυβέρνησης για την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ προικοδοτεί έναν ιδιώτη με δάνεια και ΕΣΠΑ μεγαλύτερα του τιμήματος που αυτός θα καταβάλει. Καταστρέφει αξίες μιας δημόσιας επιχείρησης και οδηγεί σε απώλεια σημαντικών μελλοντικών εσόδων για το Ελληνικό Δημόσιο μέσα από την πλήρη ιδιωτικοποίηση των δικτύων. Πρωτίστως όμως, το σχέδιο για τη ΔΕΠΑ καταδικάζει εκατοντάδες ελληνικά νοικοκυριά στην ενεργειακή φτώχεια 

Του Χάρη Μαμουλάκη*

Ψηφίστηκε χθες το νομοσχέδιο «Απελευθέρωση αγοράς ενέργειας, εκσυγχρονισμός της ΔΕΗ, ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ και στήριξη των ΑΠΕ». H ουσία του νομοσχεδίου συνοψίζεται στο εξής: ολική επαναφορά στο καθεστώς των πελατειακών προσλήψεων σε φορείς του Δημοσίου με τη λογική της ad hoc νομοθέτησης για μεμονωμένα επιχειρηματικά συμφέροντα. Σε αυτό το τελευταίο μάς έχει συνηθίσει η Ν.Δ. εδώ και τέσσερις μήνες που κυβερνά τη χώρα.

Να περιγράψουμε το νομοσχέδιο και σε τίτλους; Εξαίρεση δημόσιων επιχειρήσεων από το ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφορικά με τις δημόσιες προμήθειες. Καταστρατήγηση του ΑΣΕΠ και αναβίωση του ρουσφετολογικού καθεστώτος προσλήψεων στη ΔΕΗ. Μεταμόρφωση δημοσίων μονοπωλίων σε ιδιωτικά μονοπώλια. Οριζόντια επέκταση του καθεστώτος πολεοδομικής αυθαιρεσίας στη χώρα μας μέχρι το 2025 ερήμην των αποφάσεων του ΣτΕ.

Πάνω από όλα όμως, το νομοσχέδιο αποκαλύπτει τις διαφορετικές στρατηγικές των δύο κομμάτων εξουσίας για την επέκταση του δικτύου φυσικού αερίου στη χώρα.

Στη σκιά της ένταξης του 65% της ΔΕΠΑ στο ΤΑΙΠΕΔ στο πρώτο Μνημόνιο και της επιβολής από τους δανειστές της υποχρεωτικής ιδιωτικοποίησής της, η προηγούμενη κυβέρνηση, του ΣΥΡΙΖΑ, εκπόνησε ένα σχέδιο που θα προωθούσε τη διείσδυση του φυσικού αερίου στη χώρα.

 Το σχέδιο για την εξαγορά των μεριδίων της ΕΠΑ και της ΕΔΑ Αττικής από το Δημόσιο και στη συνέχεια της διάσπασης της ΔΕΠΑ σε ΔΕΠΑ - Εμπορίας και ΔΕΠΑ - Υποδομών αποσκοπούσε στη διατήρηση υπό δημόσιο έλεγχο των δικτύων με τρόπο τέτοιο, ώστε να καταστεί εφικτή η ραγδαία επέκτασή του με κοινωνικά κριτήρια παράλληλα με την υλοποίηση της υποχρέωσης της χώρας για απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου.

Ήταν δηλαδή ένα εγχείρημα διαμόρφωσης της τελικής μορφής της αγοράς με τον βέλτιστο τρόπο για τη διαφύλαξη του δημόσιου συμφέροντος αλλά και τη διασφάλιση των καλύτερων συνθηκών για τον ανταγωνισμό της επόμενης μέρας. Σχέδιο, δηλαδή, που κινείται στον αντίποδα άλλων ιδιωτικοποιήσεων σε κλάδους υποδομών, όπως π.χ. ο ΟΤΕ, στους οποίους το δημόσιο μονοπώλιο αντικαταστάθηκε από ένα ιδιωτικό σφραγίζοντας ουσιαστικά την αγορά εδώ και δύο δεκαετίες.

Η στρατηγική αυτή υποστηριζόταν επιπλέον από ορισμένα πολύ σκληρά τεχνικά δεδομένα. Μέχρι σήμερα το φυσικό αέριο στη χώρα μας έχει διεισδύσει μόνο σε τρεις Περιφέρειες και σε αυτές ελάχιστα. Το μεγαλύτερο μέρος της αναμενόμενης επέκτασης του δικτύου θα γινόταν σε νέες Περιφέρειες, για τις οποίες είχε εξασφαλιστεί από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ τόσο ένα σημαντικό δάνειο 48 εκατ. από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων όσο και οι εντάξεις αυτής της τεράστιας επέκτασης, με τον χαρακτήρα φυσικά του δημόσιου έργου, στο ΕΣΠΑ. Ούτε το επιτόκιο αυτό θα έπαιρνε φορέας του ιδιωτικού τομέα, ούτε και θα μπορούσε να τεκμηριώσει την αναγκαιότητα επέκτασης του δικτύου σε φτωχότερες Περιφέρειες της χώρας, εάν ο φορέας αυτού του έργου ήταν ιδιωτικός.

Τι μας είπε για όλα αυτά η κυβέρνηση της Ν.Δ. και ο υφυπουργός, ο κύριος Θωμάς, στις Επιτροπές; «Ρυθμιζόμενες υποδομές τι σημαίνει; Σημαίνει ότι όποιος από αυτές τις εταιρείες έχει όρεξη να αναπτύξει το δίκτυο, με βάση πάντα τους κανονισμούς ασφαλείας της πολιτείας και με βάση τους κανονισμούς της ΡΑΕ, και όπου υπάρχει ζήτηση, πηγαίνει στη ΡΑΕ και παίρνει μια ρυθμιζόμενη απόδοση».

Πώς ερμηνεύεται στο διά ταύτα αυτό το «όποιος έχει όρεξη»; Στην καταδίκη της Δυτικής Αττικής και των ορεινών περιοχών της χώρας μας σε μια μόνιμη κατάσταση αποκλεισμού από τα οφέλη της επέκτασης του δικτύου φυσικού αερίου της Ελλάδας. Το αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής είναι να μοιραστούν τα οφέλη από την επέκταση του φυσικού αερίου μόνο στους έχοντες και όχι στους μη-προνομιούχους.

Οι ιδιώτες τελικά θα επεκτείνουν το δίκτυο της χώρας όπου υπάρχουν εύρωστοι καταναλωτές και όπου η επέκταση είναι τεχνικά και κατασκευαστικά εύκολη. Η αγορά της διανομής είναι μεν απελευθερωμένη, σε συμμόρφωση με τις ευρωπαϊκές Οδηγίες, χρειάζεται όμως έναν ισχυρό επενδυτικό βραχίονα του Δημοσίου που θα καλύψει τα κενά της ιδιωτικής χρηματοδότησης. Η ΕΔΑ Αττικής όμως, δεν είχε προχωρήσει το έργο της επέκτασης του δικτύου της Αττικής, ακριβώς επειδή το management το είχε ο ιδιώτης.

Επιπλέον, με αυτό το νομοσχέδιο, εξανεμίζεται συνολικά η προοπτική της χώρας να γίνει ο ενεργειακός κόμβος της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Σε Επιτροπή της Βουλής, ο υφυπουργός κύριος Θωμάς είπε αναφορικά με τα μεγάλα γεωστρατηγικά έργα της χώρας, όπως ο IGB, ο East Med και ο Poseidon, «αν αυτά τα έργα μπουν μαζί με τη ΔΕΠΑ Υποδομών, θα αποτρέψουν τους επενδυτές».

Ο λόγος για τον οποίο μπήκαν από την προηγούμενη κυβέρνηση τα έργα αυτά στη ΔΕΠΑ Υποδομών είναι για να μπορεί ο φορέας του Δημοσίου, όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο, μέσα από τα έσοδα από τις ρυθμιζόμενες χρεώσεις να τα χρηματοδοτεί και να εξασφαλίσει την πιστοληπτική τους ικανότητα. Για τον εκάστοτε ιδιώτη όμως, προηγείται η κερδοφορία από το ένα εθνικό ενεργειακό και οικονομικό όραμα. Η εξίσωση της στρατηγικής της Ν.Δ. δεν βγαίνει. Εκτός εάν οραματίζεται να κόβει συντάξεις για να... βάζει σωλήνες.

Συμπερασματικά, το εγχείρημα της παρούσας κυβέρνησης για την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ προικοδοτεί έναν ιδιώτη με δάνεια και ΕΣΠΑ μεγαλύτερα του τιμήματος που αυτός θα καταβάλει. Καταστρέφει αξίες μιας δημόσιας επιχείρησης, καθώς τα χρήματα που έχει καταβάλει η εταιρεία για τα διεθνή έργα πετάγονται στον κάλαθο των αχρήστων, και οδηγεί σε απώλεια σημαντικών μελλοντικών εσόδων για το Ελληνικό Δημόσιο μέσα από την πλήρη ιδιωτικοποίηση των δικτύων.

Πρωτίστως όμως, το σχέδιο για τη ΔΕΠΑ καταδικάζει εκατοντάδες ελληνικά νοικοκυριά στην ενεργειακή φτώχεια. Δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε κανένα άλλοθι. Γιατί δεν υπάρχει. Η κυβέρνηση της Ν.Δ. δεν ασφυκτιά κάτω από τη μέγγενη των αυστηρών προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής. Όλα αυτά, όπως διαπιστώσαμε από το Surveillance Report της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του Νοεμβρίου, τα κάνει αποκλειστικά με δική της πρωτοβουλία.

* Ο Χάρης Μαμουλάκης είναι βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία Ν. Ηρακλείου, πολιτικός μηχανικός BEng MSc

Το ΣτΕ απαγορεύει ultra κεφαλαιοποίηση της επικουρικής σύνταξης

 Συνέντευξη Σάββα Ρομπόλη στον Ανδρ. πετρόπουλο

* Είχαμε πρόσφατη την απόφαση του ΣτΕ που δικαιώνει την επιλογή του Ενιαίου Ταμείου (ΕΦΚΑ), έστω με επιμέρους διορθώσεις σε παραμέτρους της μεταρρύθμισης του 2016. Επιπλέον, σύμφωνα με εκτιμήσεις, επιβάλλει θα έλεγα τον δημόσιο χαρακτήρα της επικουρικής ασφάλισης. Πως αποτιμάτε συνολικά την απόφαση του ΣτΕ για τον Νόμο Κατρούγκαλου (4387/2016);

Οι αποφάσεις του ΣτΕ που αναφέρονται σε ένα τμήμα των διατάξεων του Ν. 4387/2016 που κρίθηκαν ως αντισυνταγματικές, θεωρούνται κατά τη γνώμη μας και αναγκαίες για την αποκατάσταση των προκαλούμενων ανισορροπιών και περικοπών από τον συγκεκριμένο νόμο. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται οι αποφάσεις για τον επαναπροσδιορισμό του επιπέδου των εισφορών των αυτοαπασχολουμένων και των ελεύθερων επαγγελματιών και της αναλογικότητας εισφορών - παροχών, τον επανυπολογισμό των επικουρικών συντάξεων που, αθροιζόμενες με την κύρια σύνταξη, υπερέβαιναν μηνιαίως τα 1.300 ευρώ, όπως και το χαμηλό ποσοστό αναπλήρωσης της ανταποδοτικής σύνταξης, ιδιαίτερα των ασφαλισμένων με αρκετά χρόνια ασφάλισης.

Η ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε ως συνταγματική την υπαγωγή των ασφαλιστικών ταμείων όλων των ασφαλισμένων και των συνταξιούχων στον ΕΦΚΑ, αλλά και τον επανυπολογισμό των κύριων συντάξεων με βάση την 31η.12.2014.

Κυρίως θα έλεγα ότι θεωρείται αναγκαία η απόφαση του ΣτΕ σχετικά με την εγγύηση από μέρους του κράτους της χρηματοδότησης του κοινωνικοασφαλιστικού συστήματος σε περίπτωση προβλήματος και χρηματοδοτικής αναγκαιότητας. Ειδικότερα, το ΣτΕ απέρριψε ως εσφαλμένη και κατά παράβαση του άρθρου 22 παρ. 5 του συντάγματος την απαγόρευση κάθε χρηματοδότησης των επικουρικών συντάξεων από τον κρατικό προϋπολογισμό με το επιχείρημα ότι το κράτος έχει εγγυητική ευθύνη και σε σχέση με την επικουρική ασφάλιση, δεδομένου ότι, όπως η κύρια ασφάλιση, έτσι και η επικουρική ασφάλιση καθιερώνεται ως υποχρεωτική και όχι ως προαιρετική.

* Επομένως δυσκολεύει, και σε ποιον βαθμό, το σχέδιο της κυβέρνησης για ιδιωτικοποίηση της επικουρικής ασφάλισης;

Δυσκολεύει προφανώς, γιατί, μεταξύ των άλλων, αντίκειται στο γράμμα και το πνεύμα των πρόσφατων αποφάσεων του ΣτΕ. Κατά συνέπεια, οι ασκούμενες κοινωνικοασφαλιστικές πολιτικές επιβάλλεται, στο πλαίσιο των αποφάσεων του ΣτΕ, να επικεντρωθούν στον σχεδιασμό της επικουρικής ασφάλισης με την οργάνωση και τη λειτουργία της να βασίζονται στις αρχές της κοινωνικής ασφάλισης (ισότητα, επιχορήγηση, αναλογικότητα εισφορών - παροχών, αλληλεγγύη των γενεών).

Κατά συνέπεια, η έννοια «σύμφωνα με το σύνταγμα» σημαίνει ότι η επικουρική ασφάλιση, εκτός του ότι απαιτείται, σύμφωνα με τις πρόσφατες αποφάσεις του ΣτΕ, να επανασχεδιαστεί με βάση τις προαναφερόμενες αρχές της κοινωνικής ασφάλισης, θα πρέπει και να λειτουργεί με βάση το αναδιανεμητικό σύστημα καθορισμένων παροχών με κρατική εγγύηση.

* Επομένως είναι απαγορευτική και στην κατεύθυνση της πλήρους κεφαλαιοποίησης...

Το ΣτΕ επ’ ουδενί υπαγορεύει την ultra - κεφαλαιοποίηση, την ιδιωτικοποίηση και την υπονόμευση της δημόσιας σύστασης και λειτουργίας του ΕΤΕΑΕΠ και της επικουρικής ασφάλισης, αποτρέποντας: α) τις προβλεπόμενες σοβαρές επιπτώσεις στους ασφαλισμένους, τους συνταξιούχους και τους νεοεισερχόμενους στην ασφάλιση μετά το 2021, β) την προβλεπόμενη αποδιάρθρωση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και γ) τη συντελούμενη σοβαρή ανισορροπία στα δημόσια οικονομικά της χώρας μας.

* Παρ' όλα αυτά, η κυβέρνηση φαίνεται να προσανατολίζεται στη δημιουργία του ατομικού «κουμπαρά» για τις εισφορές εντός του ΕΤΕΑΕΠ τις οποίες θα διαχειρίζεται η δημόσια διαχειριστική εταιρεία ΑΕΔΑΚ. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά;

Ο προσανατολισμός της κυβέρνησης προς την κατεύθυνση της δημιουργίας του «κουμπαρά» των ατομικών λογαριασμών εντός του ΕΤΕΑΕΠ και την ανάληψη της διαχείρισης των αποθεματικών από τη δημόσια διαχειριστική εταιρεία ΑΕΔΑΚ αποτελεί τον «Δούρειο Ίππο» παρέκκλισης από το συνταγματικό θεσμικό πλαίσιο των πρόσφατων αποφάσεων του ΣτΕ για τον επανασχεδιασμό, στη βάση των αρχών της κοινωνικής ασφάλισης, της δημόσιας επικουρικής ασφάλισης.

* Πώς λοιπόν θα προχωρήσει με αυτό το δεδομένο; Κι αν προχωρήσει, ποιο θα είναι το κόστος για το ασφαλιστικό σύστημα, τους ασφαλισμένους και τους συνταξιούχους;

Να σημειώσω ότι επιπλέον καταστρατηγείται η αρχή της ισότητας κι αυτό γιατί το κόστος μετάβασης, το οποίο εκτιμάται σε 56 δισ. ευρώ, το επωμίζεται η γενιά της μετάβασης. Αυτό σημαίνει ότι η γενιά που θα ασφαλιστεί από το 2021 και μετά στο ultra - κεφαλαιοποητικό, εξατομικευμένο και ιδιωτικοποιημένο σύστημα θα πληρώσει δύο φορές. Μία φορά για να αποταμιεύσει στον ατομικό της λογαριασμό για την μελλοντική χρηματοδότηση των δικών της συντάξεων και μία φορά για την άμεση καταβολή των ήδη συνταξιούχων του αναδιανεμητικού συστήματος. Με άλλα λόγια, η γενιά της μετάβασης θα βρεθεί σε δυσμενέστερη θέση σε σχέση με τις άλλες γενιές, υπονομεύοντας τη βασική αρχή, μεταξύ των άλλων, της ισότητας που σημειώνεται και στις αποφάσεις του ΣτΕ.

* Σε διάφορα σενάρια που διαβάζουμε έχει αναφερθεί ότι το κόστος ή μέρος αυτού μπορεί να αναλάβει ο κρατικός προϋπολογισμός... Αυτό δεν έρχεται σε αντίφαση με την απόφαση του ΣτΕ;

Εάν αναλάβει το κράτος να χρηματοδοτήσει αυτό το κόστος, τότε ο κρατικός προϋπολογισμός θα βρεθεί αντιμέτωπος με σημαντικά ελλείμματα τα οποία θα αυξήσουν το υπάρχον δημόσιο χρέος της χώρας μας κατά 56 δισ. ευρώ σε παρούσες αξίες και κατά 660 εκατ. ευρώ μέσο ετήσιο κόστος την πρώτη δεκαετία, 2021-2031. Στις συνθήκες αυτές, σύμφωνα με τα διεθνή λογιστικά πρότυπα των δημόσιων φορέων, το κόστος μετάβασης θα πρέπει να αναγνωριστεί από έμμεσο (implicit) σε άμεσο (explicit), γεγονός που θα προκαλέσει αναταραχές στις κεφαλαιαγορές δεδομένου ότι θα αυξηθεί ο κίνδυνος αποπληρωμής του δημόσιου χρέους, διακόπτοντας, στον βαθμό που την αφορά, την τάση μείωσης των επιτοκίων δανεισμού, τα οποία προφανώς θα αυξηθούν.

Στις αποφάσεις του το ΣτΕ επισήμανε ότι το κράτος εγγυάται το ύψος των παροχών και το ερώτημα που τίθεται είναι τι ακριβώς θα εγγυάται το κράτος όταν το ύψος της παροχής στο ultra - κεφαλαιοποιητικό και ιδιωτικοποιημένο σύστημα εξαρτάται από την πορεία των χρηματαγορών και των κεφαλαιαγορών, τις οποίες το κράτος δεν μπορεί να ελέγξει. Μήπως τελικά το κράτος θα εγγυηθεί, διαμέσου της φορολογίας, το σύνολο των εισφορών που καταβλήθηκαν καθ’ όλο τον εργασιακό βίο των ασφαλισμένων λόγω της κατάρρευσης των κεφαλαιαγορών, όπως εξάλλου έχει συμβεί στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες, προκειμένου να αποφευχθεί η μη καταβολή των παροχών;

* Η κυβέρνηση, σύμφωνα με τον σχεδιασμό που έχει γίνει γνωστός, θα επαναφέρει τις ασφαλιστικές κλάσεις για τους ελεύθερους επαγγελματίες, ενώ προτίθεται να μειώσει, έστω και σταδιακά, τις εισφορές των εργοδοτών. Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις;

Ο σχεδιασμός της επαναφοράς των ασφαλιστικών κλάσεων στους ελεύθερους επαγγελματίες, και μάλιστα με ελεύθερη μετακίνηση από κλάση σε κλάση, χωρίς να είναι υποχρεωτική ανάλογα με τα έτη ασφάλισης, όπως ίσχυε πριν τον Ν. 4387/2016, αφενός επιβαρύνει με την αύξηση των εισφορών τους ασφαλισμένους και αφετέρου δημιουργείται πρόβλημα στον υπολογισμό του ορθού συντελεστή αναπλήρωσης ο οποίος θα εξασφαλίζει την αναλογικότητα εισφορών - παροχών σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΣτΕ.

Παράλληλα, η πτωτική τάση του ποσοστού εισπραξιμότητας ως αποτέλεσμα των αυξημένων κοινωνικοασφαλιστικών επιβαρύνσεων δεν θα επιτρέψει την επίτευξη του ουδέτερου δημοσιονομικού αποτελέσματος. Αντίθετα, όπως προκύπτει από τους σχετικούς αναλογιστικούς υπολογισμούς, οι ελεύθεροι επαγγελματίες μετά τη μείωση των εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών στο 13,33% και την κατάργηση του πλαφόν των 2.000 ευρώ που είχαν επιβάλει οι δανειστές μέχρι 1.1.2019, οι εισφορές και οι παροχές, σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, επιφέρουν πλήρη αναλογικότητα εισφορών - παροχών και ουδέτερο δημοσιονομικό αποτέλεσμα.

Για παράδειγμα, εάν θεωρήσουμε έναν ελεύθερο επαγγελματία ο οποίος εργάστηκε ασφαλισμένος για 40 έτη και είχε μέσο ετήσιο εισόδημα σε όλο τον εργασιακό του βίο το ανώτερο ασφαλιστέο εισόδημα που είναι 78.000 ευρώ, τότε σύμφωνα με τον Ν. 4387/2016 (σημερινοί συντελεστές αναπλήρωσης) θα λάβει σύνταξη ίση με 3.700 ευρώ μεικτά μηνιαίως, ενώ οι εισφορές που θα έχει καταβάλει θα αναλογούν σε σύνταξη 3.500 ευρώ μεικτά (το επιτόκιο προεξόφλησης θεωρήθηκε ίσο με τον μέσο μακροχρόνιο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

Παράλληλα, ένας μισθωτός του ιδιωτικού τομέα με το ίδιο ασφαλιστέο εισόδημα και 40 χρόνια ασφάλισης, ενώ του αναλογεί μηνιαία σύνταξη 4.700 ευρώ μεικτά, με τους συντελεστές αναπλήρωσης του Ν. 4387/2016, θα λάβει μηνιαία σύνταξη ύψους 3.700 ευρώ μεικτά, δηλαδή 79% των εισφορών ή 0,79 ευρώ για κάθε ένα ευρώ που κατέβαλε κι αυτό συμβαίνει γιατί ο μισθωτός καταβάλλει 20% εισφορά.

* Επομένως θα έχουμε σοβαρή απώλεια εσόδων...

Μια μείωση των εισφορών κατά 25% (από 20% σε 15%) αποτελεί μια απώλεια για τα ασφαλιστικά ταμεία ύψους 3 δισ. ευρώ και περίπου 600 εκατ. ευρώ (εντός πενταετίας, 1% για κάθε έτος) για καθεμία ποσοστιαία μονάδα που θα μειώνονται οι εισφορές, προκαλώντας ένα αρνητικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα.

Κατά συνέπεια, για να επιτευχθεί η αναλογικότητα εισφορών - παροχών στον μισθωτό του ιδιωτικού τομέα και ιδιαίτερα των υψηλότερων μισθολογικών στρωμάτων καθώς και το ουδέτερο δημοσιονομικό αποτέλεσμα, θα πρέπει, σύμφωνα με τους σχετικούς αναλογιστικούς υπολογισμούς, να αυξηθούν οι συντελεστές αναπλήρωσης και ιδιαίτερα των ασφαλισμένων με αρκετά έτη ασφάλισης και υψηλότερα από τον μέσο μηνιαίο μισθό εισοδήματα.

Κατά συνέπεια, προκειμένου να επιτευχθεί η «δίδυμη αποκατάσταση» της αναλογικότητας εισφορών - παροχών των ελεύθερων επαγγελματιών και των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα καθώς και το ουδέτερο δημοσιονομικό αποτέλεσμα, απαιτείται τόσο η διαφοροποίηση του επιπέδου των ασφαλιστικών εισφορών, όσο και του επιπέδου των συντελεστών αναπλήρωσης μεταξύ των δύο αυτών επαγγελματικών κατηγοριών.

* Ο Σάββας Ρομπόλης, είναι ομότιμος καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου

«Αμφιβολίες το μυαλό μου βασανίζουνε πολλές»

Του Τάσου Παπά

Στο αρχείο λοιπόν η δικογραφία για τον Αντ. Σαμαρά. Η τσάντα με τα λεφτά πάντως μπήκε στο αμάξι του Φρουζή. Το αμάξι του Φρουζή πήγε στο Μαξίμου. Αλλά μέχρι εκεί.

Δύο ενδιαφέρουσες ιστορίες που απέχουν μεταξύ τους πάνω από τριάντα χρόνια, αλλά προσφέρονται για συγκρίσεις:

1) Αντιγράφω από το βιβλίο του Αλ. Παπαχελά «Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης με τα δικά του λόγια» (εκδόσεις Παπαδόπουλος). Μιλάει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης για τη δίκη του Ανδρέα Παπανδρέου: «Εγώ δεν εκίνησα το δακτυλάκι μου για να καταδικαστεί ο Αντρέας. Το μικρό μου δακτυλάκι αν κινούσα ο Αντρέας θα κατεδικάζετο (σελ. 149)... Αλλά ακόμη και για τον Αντρέα η απόφαση μη νομίζεις ότι ήταν στην ουσία αθωωτική.

 Και λέω στην ουσία, διότι οι επτά δικαστές που τον αθώωσαν, έναντι των έξι που ήταν καταδικαστικοί, δέχτηκαν ότι οι βαλίτσες πήγαν στο Καστρί, αλλά δεν θεώρησαν δεδομένο ότι ο Αντρέας και λόγω της κατάστασης της υγείας του τότε ήταν εκείνος που επωφελήθηκε, ότι ήταν υπεύθυνος γι’ αυτό το πράγμα. Ηταν αθώος λόγω αμφιβολιών για μία ψήφο» (σελ. 156).

- Μάλιστα. Αθώος λοιπόν αν και οι βαλίτσες πήγαν στο Καστρί. Εγώ πάντως θυμάμαι ότι μάρτυρες κατηγορίας μιλούσαν για πιτσικαρισμένες με πεντοχίλιαρα κούτες πάμπερς, αλλά αυτό είναι μια ασήμαντη λεπτομέρεια. Αθώος, όχι όμως πανηγυρικά. Αθώος λόγω αμφιβολιών. Αρα, όχι και τόσο αθώος. Κι αν ο τότε πρωθυπουργός κινούσε το μικρό δαχτυλάκι του ο προαιώνιος αντίπαλός του θα καταδικαζόταν. Και η διάκριση των εξουσιών; Και η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης για την οποία η Δεξιά φωνάζει ότι πάντα τη σεβόταν και πάντα θα τη σέβεται; Οπως τώρα... καλή ώρα, που μηνύει εισαγγελείς, καταγγέλλει σκευωρίες με ηθικούς αυτουργούς, αλλά χωρίς φυσικούς αυτουργούς, απειλεί, εκβιάζει και πιέζει για να φύγουν από την υπόθεση Novartis μη αρεστoί στην παράταξη λειτουργοί της Δικαιοσύνης.

2) Αντιγράφω από το έγγραφο των εισαγγελέων Διαφθοράς, σύμφωνα με το οποίο τέθηκε στο αρχείο η δικογραφία της Novartis που αφορούσε τον Αντώνη Σαμαρά (κάποτε αγαπημένο παιδί του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, μετά το 1993 σκοτεινό αντικείμενο του μίσους του): «Από τις καταθέσεις της μάρτυρος Κελέση προέκυψαν ενδείξεις περί του ότι κλείστηκε ραντεβού του Κωνσταντίνου Φρουζή με τον τότε πρωθυπουργό [σ.σ. Σαμαράς] μέσω της γραμματείας του πρωθυπουργικού γραφείου, ότι ο Κ. Φρουζής εισήλθε στο Μέγαρο Μαξίμου με το αυτοκίνητό του και ότι έφυγε από τα γραφεία της εταιρείας στη Μεταμόρφωση Αττικής προκειμένου να μεταβεί στο ραντεβού, έχοντας τοποθετήσει μια τσάντα με χρήματα στον χώρο των αποσκευών του αυτοκινήτου του.

 Ωστόσο, επειδή η άμεση αντίληψη της μάρτυρος δεν καλύπτει χρονικά τυχόν συμφωνία παράδοσης χρημάτων ή άλλου ανταλλάγματος ή και τυχόν παράδοση, δεδομένου ότι η μάρτυρας κατέθεσε ότι δεν ήταν παρούσα στο ραντεβού καθώς και με το δεδομένο ότι από τα στοιχεία της δικογραφίας δεν προέκυψε με ποιον συναντήθηκε τελικά ο Φρουζής στο Μέγαρο Μαξίμου, ούτε προέκυψε η τελική τύχη των χρημάτων, αν τελικά παραδόθηκαν σε ποιον και για ποια ακριβώς αιτία, καθόσον μάλιστα ο Φρουζής δεν έδωσε καμιά σχετικά ενημέρωση σε κανέναν για το ραντεβού αυτό, πριν ή μετά, δεν δύναται να θεμελιωθούν ενδείξεις περί του αν ο Αντ. Σαμαράς συμφώνησε ή έλαβε χρήματα ή οποιοδήποτε άλλο οικονομικό αντάλλαγμα προκειμένου με συγκεκριμένες ενέργειές του να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της Novartis» («Η Εφημερίδα των Συντακτών» 11-11-2019).

- Στο αρχείο λοιπόν η δικογραφία για τον Αντ. Σαμαρά. Η τσάντα με τα λεφτά πάντως μπήκε στο αμάξι του Φρουζή. Το αμάξι του Φρουζή πήγε στο Μαξίμου. Αλλά μέχρι εκεί. Ποιον είδε, τι έκανε, άγνωστο.

 Οπότε, στο αρχείο η δικογραφία για τον Αντ. Σαμαρά λόγω απουσίας ενδείξεων που να θεμελιώνουν κατηγορία εναντίον του. Απουσία ενδείξεων; Κάτι δηλαδή σαν απαλλαγή λόγω αμφιβολιών;

* Τραγούδι που έγραψε ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης και είπε ο Λευτέρης Μυτιληναίος.

Η θεότητα του χρέους

Αν ο Μεξικανός μετανάστης στο Τέξας που δανείστηκε από μια στεγαστική τράπεζα των ΗΠΑ για να πάρει σπίτι δεν πληρώνει τις δόσεις του, κάποιος επενδυτής στο Λονδίνο θα έχει απώλειες στο κεφάλαιό του (ABS, CDOs, κ.α.) 

Του Ηλία Καραβόλια*

Με διαστημική ταχύτητα γυρίζει πάνω από τα κεφάλια δισεκατομμυρίων ανθρώπων στον πλανήτη. Θα κινείται πάντα σε ανεξέλεγκτη τροχιά και ποτέ δεν θα καταλήξει σε μια χωματερή, ποτέ δεν θα εξαϋλωθεί ολόκληρο. Απλώς σπάζει σε κομμάτια και επανασυναρμολογείται ώστε να κυκλοφορεί “ζωντανό” και να τρομοκρατεί. Διότι είναι μέσο παραγωγής και εργαλείο κέρδους ταυτόχρονα, μέθοδος καθυπόταξης των πολλών από τους λίγους, μηχανισμός χειραγώγησης των μαζών.

Αν δεν το κατάλαβες, φίλε αναγνώστη, αναφέρομαι στη θεότητα του Χρέους. Τα μεγέθη του ζαλίζουν. Όπως δημοσιεύτηκε πρόσφατα, έφτασε στο επίπεδο - ρεκόρ των 250 τρισ. Δολαρίων, αυξημένο κατά 70 τρισ. δολάρια σε μια δεκαετία, σύμφωνα με το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο (IIF). Και επειδή τα επιτόκια θα αυξάνονται στο εξής, καθώς οι κεντρικές τράπεζες θα απομακρύνονται από την υπερβολικά χαλαρή νομισματική πολιτική, έχει ακόμη ανήφορο να διανύσει.

Δεν θα παραθέσω στοιχεία σχετικά με τις αναλογίες δημοσίου/ιδιωτικού χρέους ούτε μεταξύ ποσοστών του ΑΕΠ κάθε κράτους. Είναι νούμερα έξω από κάθε λογική, πέρα από τις ανθρώπινες αισθήσεις του μέτρου. Το ποιος χρωστάει σε ποιόν -δηλαδή η σύνθεση και η διαφοροποίηση του χρέους- είναι μια δαιδαλώδης διαδρομή, μη μετρήσιμη, κατά την ταπεινή μου γνώμη. Απλώς όλοι χρωστάνε σε όλους σε αυτό τον πλανήτη.

Λογιστική κυκλοφορίας

Ας δούμε όμως πού πιθανώς να κρύβεται η ρίζα του προβλήματος. Είναι δεδομένο ότι πριν την ολοκληρωτική απορρύθμιση των αγορών και την υπερφιλελευθεροποίηση στην κινητικότητα κεφαλαίων (σημ: κάποιοι την τοποθετούν στην πρώτη τετραετία των Θάτσερ και Ρήγκαν, κάποιοι στην δεύτερη τετραετία Κλίντον) το Χρέος “κυκλοφορούσε” μόνο στις οθόνες και στα κατάστιχα των τραπεζών.

 Αυτή ακριβώς η λογιστική του κυκλοφορία εξασφάλιζε ότι δεν θα προσβάλει την πραγματική οικονομία, την παραγωγική, εμπορική και συναλλακτική μας καθημερινότητα, ακόμα και αν πιέζονταν (υποτιμητική κερδοσκοπία) οι κεφαλαιοιποιήσεις εταιρειών και οι αξίες κρατικών ομολόγων ή τα επίπεδα των επιτοκίων.

Σήμερα όμως, ειδικά μετά την κρίση του 2008, οι μη ρυθμισμένες και σχεδόν ανεξέλεγκτες δεξαμενές μοχλευμένου εικονικού χρήματος, καθώς και η πολιτική πλήρους απορρύθμισης, συνάντησαν -σε ένα σπάνιο ιστορικό ραντεβού- τις ιδεολογικο-πολιτικές φιλοσοφίες πίσω από τη θεωρία των αποτελεσματικών αγορών και των ορθολογικών προσδοκιών.

 Ουσιαστικά εδραιώθηκε μια θεωρητική πλατφόρμα στις αγορές και αναπτύσσεται μια νέα αξιωματική στα Οικονομικά: του δαρβινισμού στη χρηματοπιστωτική σφαίρα. Αποδεικνύεται πλέον ότι η νεοκλασική αντίληψη περί ισορροπίας και δίκαιων τιμών κατέρρευσε. Ο ίδιος ο μάγος της κεντρικής τραπεζικής, ο Greenspan, είπε, μετά την πρόσφατη κρίση στις ΗΠΑ, ότι πολύ απλά έσφαλλε(!) τόσα χρόνια.

Το Χρέος λοιπόν συνδέεται, φίλε αναγνώστη, με αυτές τις δήθεν ορθολογικές θεωρίες που κρύβονται πίσω από την πλήρη απορρύθμιση των χρηματοπιστωτικών αγορών και την πλήρη κυριαρχία του τραπεζικο-χρηματιστηριακού κατεστημένου στον πλανήτη. Με πολύπλοκα εργαλεία της χρηματοοικονομικής αρχιτεκτονικής καινοτομίας (παράγωγα και μόχλευση) η ταχύτητα κυκλοφορίας του εικονικού χρήματος είναι ασύλληπτη. Και μαζί της συμβαδίζει και αυτή του Χρέους.

 Πλέον πηγές του κέρδους έπαψαν να είναι οι δρόμοι του εμπορίου, της παραγωγής, της γης, και ως σύγχρονα μέσα παραγωγής θεωρούνται οι τεχνολογικές πλατφόρμες και τα τερματικά, οι αλγοριθμικές μηχανές και τα υψηλής ταχύτητας ρομποτικά συστήματα στις συναλλαγές. Το χρήμα αποδίδει ταχύτατα μόνο αν γυρίσει πολλές φορές (αν χορεύει - που έλεγε και ο Μαρξ πριν 150 χρόνια) μόνο όταν διαπραγματεύεται συνεχώς, όταν αποκτά εκθεσιακή αξία επειδή αλλάζει χέρια σε κλάσματα του δευτερολέπτου (χέρια που είναι πάντα αόρατα πίσω από συμβόλαια και στοιχήματα). Δεν απαιτείται πλέον απόσβεση στις επενδύσεις, ούτε προσωπικό να δουλεύει, ούτε άγχος για τα κόστη παραγωγής και τη φορολογία. Το χρήμα αποδίδει χωρίς να απασχολήσει τους κλασικούς συντελεστές παραγωγής.

Δάνεια και επενδύσεις

Το Χρέος λοιπόν προκύπτει και αυτό ως επενδυτικό αποτέλεσμα μιας χρηματοοικονομικής καινοτομίας που επιτρέπει σε νοικοκυριά, εταιρείες, κράτη να γίνονται συμβόλαια και στοιχήματα, τιτλοποιημένες απαιτήσεις, πακεταρισμένα στην ουσία προϊόντα διαχείρισης. Αν ο Μεξικανός μετανάστης στο Τέξας που δανείστηκε από μια στεγαστική τράπεζα των ΗΠΑ για να πάρει σπίτι δεν πληρώνει τις δόσεις του, κάποιος επενδυτής στο Λονδίνο θα έχει απώλειες στο κεφάλαιό του (ABS, CDOs, κ.α.) Αυτό είναι το νήμα που συνδέει σήμερα κάποιον στον πλανήτη που χρωστάει με κάποιον άλλον που επενδύει τα διαθέσιμά του στο χρέος του πρώτου ! Αυτό -ταπεινά φρονώ- είναι το καλά κρυμμένο μυστικό της εποχής μας...

*Ο Ηλίας Καραβόλιας είναι οικονομολόγος