Ο ΣΥΡΙΖΑ στη λαβίδα της πασοκοποίησης

Κύρκος Δοξιάδης

Εχω κατ’ επανάληψη υποστηρίξει ότι η πασοκοποίηση θα είναι ολέθρια για τον ΣΥΡΙΖΑ και εκλογικά...

Εχω κατ’ επανάληψη υποστηρίξει ότι η πασοκοποίηση θα είναι ολέθρια για τον ΣΥΡΙΖΑ και εκλογικά. Αν όχι για κανέναν άλλο λόγο, επειδή: «[…] θα “θυμίζει” το ΠΑΣΟΚ που οδήγησε τη χώρα στα μνημόνια – αυτό το ΠΑΣΟΚ “θυμάται” ο κόσμος, επομένως θα φεύγει τρέχοντας» («Η ολισθηρή τακτική της πολιτικής νοσταλγίας» - «Εφ.Συν.», 26.3.2019). Αναγνωρίζω όμως ότι τα αίτια της «πασοκοποιητικής» πορείας είναι πολύ βαθύτερα – δεν πρόκειται απλώς για σχέδιο πολιτικής αυτοκτονίας που διεκπεραιώνεται από κάποιους ανεγκέφαλους.

Μετά τη Μεταπολίτευση του 1974, το μόνο κόμμα που έχει ακολουθήσει μια λίγο-πολύ σταθερή πορεία όσον αφορά την πολιτική του απήχηση είναι η Νέα Δημοκρατία. Και τούτο διότι ήταν σταθερά το κόμμα της ελληνικής κυρίαρχης τάξης – με ό,τι μπορεί να σημαίνει κάτι τέτοιο. Παρά τις κατά καιρούς εσωκομματικές «φαγωμάρες» και μικρο-διασπάσεις, η σταθερή σχέση ταξικής εκπροσώπησης αυτού του κόμματος του εξασφάλιζε στοιχειώδη ισορροπία ως προς τη λειτουργία των μηχανισμών του, την (πελατειακή, κυρίως) σύνδεσή του με την κοινωνία και τη διατήρηση κάποιου «αξιοπρεπούς» ελάχιστου ποσοστού σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις.

Ακόμη και οι μεταλλαγές της πολιτικής του, από τη μεταδικτατορική απόπειρα «εξευρωπαϊσμού» της ελληνικής Δεξιάς των Καραμανλή και Ράλλη έως και την επανασύνδεση με την προδικτατορική (Ακρο-)Δεξιά των Σαμαρά και Βορίδη, δεν ήταν παρά εναλλακτικές στρατηγικές επιλογές των κυρίαρχων τμημάτων της ελληνικής αστικής τάξης, και κατά τούτο πρακτικά εφαρμόσιμες στην ελληνική πολιτική ζωή.

Η απουσία σοσιαλδημοκρατικού κόμματος στην Ελλάδα μέχρι τη δικτατορία δεν οφείλεται μόνον στην ιδιόρρυθμη ανάπτυξη της ταξικής διαστρωμάτωσης στον ελληνικό καπιταλισμό. Εχει να κάνει και με την ασφυκτική επικυριαρχία της ελληνικής άρχουσας τάξης στο κοινοβουλευτικό σύστημα.

Μια επικυριαρχία που συνεχίστηκε και μετά τη δικτατορία. Χωρίς να είναι εξαρχής αστικό κόμμα, το ΠΑΣΟΚ ήταν ωστόσο εξαρχής παγιδευμένο στις κοινωνικο-πολιτικές συνθήκες του ελληνικού αστικού καθεστώτος. Ο «ριζοσπαστικός» και «αντιιμπεριαλιστικός» πατριωτισμός του κάλυπταν το κενό που είχε προκύψει στον εθνικο-πατριωτικό λόγο από το γεγονός ότι μερίδα τουλάχιστον της ελληνικής αστικής τάξης είχε αποφασίσει μεταδικτατορικά να αποκηρύξει την εθνικοφροσύνη μετά την παταγώδη αποτυχία της δικτατορίας.

Κατόπιν, όταν ανέλαβε τη διακυβέρνηση, πολιτικές του επιλογές όπως η δημιουργία του ΕΣΥ, ο εκσυγχρονισμός του οικογενειακού δικαίου, η αναγνώριση της εθνικής αντίστασης και ο εκδημοκρατισμός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ήταν στο πλαίσιο του (απελπιστικά καθυστερημένου για τα τότε ευρωπαϊκά δεδομένα) αστικού εκσυγχρονισμού, που ακόμη και η μεταδικτατορική καραμανλική Δεξιά είχε αποτύχει ή δεν ήθελε να διεκπεραιώσει επαρκώς.

Η ενεργότατη συμμετοχή του στην αδιαλλαξία της σαμαρικής Δεξιάς στο Μακεδονικό ήταν συμβολή στην προσπάθεια του μεγάλου κεφαλαίου να ηγεμονεύσει ιδεολογικά παίζοντας το χαρτί του εθνικισμού. Και, τέλος, ο σημιτικός «εκσυγχρονισμός» και η ένταξη στην ευρωζώνη ήταν η πλήρης ευθυγράμμιση με τις επιλογές της νεοφιλελευθεροποιημένης πλέον ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας.

Σχηματοποιώντας, αλλά όχι υπερβολικά, μπορούμε να πούμε ότι οι δύο κεντρικές συνιστώσες των μετεξελίξεων του ΠΑΣΟΚ, επιφανειακά αντίθετες μεταξύ τους αλλά απολύτως αλληλοσυμπληρούμενες, ήτοι το «πατριωτικό» και το «εκσυγχρονιστικό» ΠΑΣΟΚ, ήταν οι πιο «προοδευτικές» εκδοχές των δύο προσώπων της μεταδικτατορικής Δεξιάς: αφενός της Δεξιάς των διαφόρων μεταδικτατορικών παραλλαγών της εθνικοφροσύνης και αφετέρου της «εκσυγχρονιστικής» Δεξιάς – στην «ευρωπαϊστική» και κατόπιν στη νεοφιλελεύθερή της φάση.

Η ταξική κυριαρχία στο πολιτικό πεδίο δεν είναι κάτι που κρίνεται από κομματικά ή άλλου είδους επιτελεία τα οποία συνεδριάζουν και αποφασίζουν πολιτικές. Είναι μηχανισμοί και πολιτικο-οικονομικές στρατηγικές που αναπτύσσονται μακροπρόθεσμα και διαμορφώνουν πλαίσια εντός των οποίων οι πολιτικές δυνάμεις είναι σε μεγάλο βαθμό αναγκασμένες να κινούνται.

Τα μη αστικά κόμματα, είτε ως –προ νεοφιλελευθερισμού– σοσιαλδημοκρατία είτε ως Αριστερά, στον βαθμό που δεν κατορθώνουν να αναπτύξουν τους δικούς τους οργανικούς δεσμούς με την κοινωνία επί στέρεων προγραμματικών και όχι ευκαιριακών βάσεων, είναι καταδικασμένα να αναπαράγουν τις πολιτικές που επιβάλλει η αστική κυριαρχία.

Η μεγαλύτερη παγίδα για αυτά τα κόμματα είναι ο εφησυχασμός που προξενείται από την ύπαρξη ενός λαοφιλούς ηγέτη. Οσοδήποτε «χαρισματικός» κι αν είναι ο αρχηγός, ο υποκειμενισμός που αναπόφευκτα επικρατεί στα αρχηγοκεντρικά κόμματα, και που συνίσταται στην υποκατάσταση των οργανώσεων βάσης και των εκλεγμένων οργάνων από τον αρχηγό και το «περιβάλλον» του, είναι η βέβαιη μέθοδος για την υποταγή τους στο σύστημα.

Ο «πατριωτικός»-ελληνορθόδοξος αυριανισμός αφενός και ο πασοκικός «εκσυγχρονισμός» αφετέρου, που βλέπουμε στις μέρες μας να αναπαράγονται στο εσωτερικό πλέον του ΣΥΡΙΖΑ, δεν είναι παρά τα δύο σκέλη μιας λαβίδας του συστήματος, που εφαρμόζει μια δοκιμασμένη και επιτυχημένη συνταγή.

* Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

 

Η ολισθηρή τακτική της πολιτικής νοσταλγίας

 Κύρκος Δοξιάδης

Η νοσταλγία σχεδόν πάντα εμπεριέχει έναν εξωραϊσμό του παρελθόντος. Συχνά οι ίδιοι ελέγχουμε τον εαυτό μας όταν, έχοντας αφεθεί σε νοσταλγίες για παρελθούσες καταστάσεις της ζωής μας, θυμόμαστε κατόπιν ότι δεν ήταν όλα και τόσο «ρόδινα». Οταν η νοσταλγία αφορά πολιτικά πρόσωπα και πράγματα, ο εξωραϊσμός που και εκεί –πόσο μάλλον!– αναπόφευκτα παρεισφρέει ενδέχεται να επιφέρει από επικίνδυνες έως ολέθριες συνέπειες.

Τον τελευταίο καιρό, από την ηγεσία του κόμματος της ριζοσπαστικής Αριστεράς επιλέγονται για κρίσιμες πολιτικές θέσεις (υπουργεία, ευρωψηφοδέλτιο) ορισμένα πρόσωπα των οποίων, απ’ ό,τι φαίνεται, το μοναδικό «προσόν» που οδήγησε στην επιλογή τους ήταν η –πραγματική ή συμβολική– σχέση τους με το ΠΑΣΟΚ. Κάποιες φορές, μάλιστα, η επιλογή αυτή γίνεται τόσο βεβιασμένα, δηλαδή χωρίς να λαμβάνονται επαρκώς υπόψη πιθανές επιπτώσεις για τον ίδιο τον ΣΥΡΙΖΑ πρώτα απ’ όλα, ώστε προξενείται η εντύπωση πως υπάρχει συνειδητή τακτική στελέχωσης του κόμματος με όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα που διαθέτουν το εν λόγω «προσόν».

Τα πρόσωπα από μόνα τους δεν συγκροτούν πολιτική πρακτική, επομένως δεν υπάρχει –άμεσος τουλάχιστον– κίνδυνος πασοκοποίησης του ΣΥΡΙΖΑ από αυτή την τακτική. Ωστόσο, με προβληματίζει τούτη η τακτική τόσο ως προς τη λογική στην οποία στηρίζεται όσο και ως προς τις εκλογικά επικίνδυνες πολιτικές της συνέπειες.

Για να είμαστε δίκαιοι, υποθέτουμε πως η λογική που θεμελιώνει την εν λόγω τακτική εκκινεί από ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός: ότι η εκλογική εκτίναξη του ΣΥΡΙΖΑ που άρχισε το 2012 σε τεράστιο βαθμό οφείλεται στη μαζική προσχώρηση πρώην ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ. Από εκεί και πέρα, όμως, η συγκεκριμένη λογική ακολουθεί ατραπούς λανθασμένων εκτιμήσεων που με τη σειρά τους οδηγούν σε άστοχες πολιτικές επιλογές.

Εχει συγκροτηθεί μια αφήγηση αναφορικά με την πορεία του ΠΑΣΟΚ και των οπαδών του από την «ένδοξη εποχή» των κυβερνήσεων Ανδρέα Παπανδρέου μέχρι τις μέρες μας, που βασίζεται στο υπερβολικά απλουστευτικό σχήμα «ριζοσπαστικό παρελθόν - συμβιβασμένο παρόν», καθώς και στο παράλληλο σχήμα «ενθουσιώδεις οπαδοί - απογοητευμένοι ψηφοφόροι».

Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτό το διττό απλουστευτικό σχήμα, ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να «πιάσει το νήμα» με το «προδομένο» παρελθόν του ΠΑΣΟΚ και να κινητοποιήσει εκ νέου τους απογοητευμένους ψηφοφόρους του προς μια ριζοσπαστική κατεύθυνση. Προς την επίτευξη αυτού του στόχου, κρίνονται σκόπιμα κάποια πολιτικά τερτίπια που είμαι βέβαιος πως ακόμη και οι εμπνευστές τους θα έχουν επίγνωση του οπορτουνιστικού τους χαρακτήρα. «Επιστρατεύονται» πρόσωπα και σύμβολα με μοναδικό σκοπό να πειστεί ο κόσμος πως ο ΣΥΡΙΖΑ «μοιάζει» με το ΠΑΣΟΚ και γι’ αυτό είναι σε θέση να αποτελέσει τον γνήσιο συνεχιστή των παλαιών καλών του παραδόσεων.

Η πραγματική «αφήγηση» της μετεξέλιξης του ΠΑΣΟΚ είναι τελείως διαφορετική. Οχι τόσο ως προς το ίδιο το ΠΑΣΟΚ –για το οποίο θα μπορούσαμε να δεχτούμε πως όντως μεταλλάχτηκε από «ριζοσπαστικό» (εντός πολλών εισαγωγικών, έστω) σε εμφανώς καθεστωτικό κόμμα–, αλλά ως προς τους ψηφοφόρους και οπαδούς του.

Οι οποίοι δεν ξύπνησαν μια μέρα για να ανακαλύψουν ότι ο Γιώργος Παπανδρέου ή ο Βαγγέλης Βενιζέλος «τους πρόδωσε», δεδομένου ότι το ΠΑΣΟΚ είχε αποβάλει τον «ριζοσπαστικό» του χαρακτήρα τουλάχιστον από τότε που ανέλαβε την αρχηγία ο Κώστας Σημίτης. Και μάλιστα –αυτό είναι το κυριότερο– κατά τρόπο επιτυχή. Που σημαίνει ότι ο «κόσμος» του ΠΑΣΟΚ είχε πρόθυμα ακολουθήσει την «απο-ριζοσπαστικοποίηση» του κόμματος και της ηγεσίας του επί μία οκταετία – ρεκόρ παραμονής στην κυβέρνηση που μόνον ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προδικτατορικά και ο Ανδρέας Παπανδρέου μεταδικτατορικά είχαν κατορθώσει.

Η τεράστια απογοήτευση των ψηφοφόρων και η συνακόλουθη εκλογική καθίζηση που υπέστη το ΠΑΣΟΚ το 2012 συνίσταντο στο ότι με την κρίση και τα μνημόνια ο κόσμος συνειδητοποίησε τι σημαίνουν οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές – που και τα δύο τότε μεγάλα κόμματα είχαν υιοθετήσει. Το ότι η Νέα Δημοκρατία δεν υπέστη την ίδια πανωλεθρία, οφείλεται στο ότι το κυρίαρχο τμήμα της αστικής τάξης αποφάσισε να συσπειρωθεί γύρω από το παραδοσιακό κόμμα της Δεξιάς.

Συνεπώς, η τακτική της «πολιτικής νοσταλγίας» που ακολουθεί η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ μόνο δύο επιπτώσεις μπορεί να έχει. Αφ’ ενός, και στον βαθμό που όντως «θυμίζει» το ΠΑΣΟΚ με τέτοιες επιλογές προσώπων, θα «θυμίζει» το ΠΑΣΟΚ που οδήγησε τη χώρα στα μνημόνια – αυτό το ΠΑΣΟΚ «θυμάται» ο κόσμος, επομένως θα φεύγει τρέχοντας. Αφ’ ετέρου, τους λίγους πιθανούς οπαδούς που έχουν απομείνει στο εν λόγω κόμμα, με αυτή την τακτική τούς εξοργίζει και τους συσπειρώνει γύρω από το γνήσιο ΠΑΣΟΚ.

*καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

 

Το κάψιμο των βιβλίων από τη δικτατορία Μεταξά

Ελλάδα, 16η Αυγούστου 1936. Έχουν περάσει μόλις δώδεκα ημέρες από την επιβολή της δικτατορίας Μεταξά, πριν ογδόντα δύο ακριβώς χρόνια και το φασιστικό καθεστώς προβαίνει σε μία θεαματική ενέργεια: Στο κάψιμο βιβλίων σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, μιμούμενο αντίστοιχες πράξεις του Χιτλερικού καθεστώτος στη Γερμανία.

Χιλιάδες βιβλία ρίχτηκαν στην πυρά σ’ εκείνες τις Μεσαιωνικού χαρακτήρα τελετές, ενώ είχαν απαγορευτεί από τη Μεταξική δικτατορία περισσότεροι από 445 τίτλοι βιβλίων.
Είναι γνωστό ότι το αντιδημοκρατικό καθεστώς που επιβλήθηκε στη χώρα, μετά την κατάλυση της δημοκρατίας από τον δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά, σε μία προσπάθεια για την  εδραίωση του στην εξουσία, είχε προχωρήσει στη λήψη σκληρών μέτρων, εξαπολύοντας ένα κύμα διώξεων κάθε αντίθετης φωνής, κάθε δημοκρατικής ιδέας, με ταυτόχρονες συλλήψεις, φυλακίσεις, βασανιστήρια και εκτοπίσεις αριστερών και προοδευτικών συνδικαλιστών και αγωνιστών.

Στο πλαίσιο αυτό, προχώρησε σε διάφορες πόλεις σε μαζικό κάψιμο «αντεθνικών», αριστερών και κομμουνιστικών βιβλίων. Στη Θεσσαλονίκη, η καύση των βιβλίων έγινε μπροστά στο Λευκό Πύργο, στην Αθήνα το κάψιμο έλαβε χώρα στους Στύλους του Ολυμπίου Διός και στα Προπύλαια, ενώ στον Πειραιά, τα βιβλία παραδόθηκαν στην πυρά στο Πασαλιμάνι, και μάλιστα με προσκλήσεις προς τους νέους της εποχής να συμμετάσχουν στην… τελετή:
«Η Εθνική Φοιτητική Νεολαία Πειραιώς προβαίνουσα εις την εξαφάνισιν δια πυράς ολοκλήρου σειράς κομμουνιστικών εντύπων την προσεχή Κυριακήν και ώραν 8μμ και εν τη πλατεία Πασαλιμανίου Πειραιώς προσκαλεί άπαντας τους εθνικόφρονας νέους, όπως προσέλθουν εν τη πλατεία Τερψιθέας 7μμ ίνα εν σώματι μεταβούν και συμμετέχουν εις την τελετήν», έλεγε η σχετική ανακοίνωση.

Κάηκαν βιβλία ακόμη και Παπαντωνίου, Μυριβήλη και Πλάτωνα
Η έννοια του κομμουνιστικού εντύπου ήταν πολύ πλατιά και ερμηνευόταν από το καθεστώς κατά το δοκούν. Συμπεριλαμβάνονταν σε αυτά ακόμα και σχολικά βιβλία όπως «Τα Ψηλά Βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου. Στο κάψιμο των βιβλίων και στη δίωξη των ιδεών το καθεστώς της 4ης Αυγούστου αντέγραφε επακριβώς τα χιτλερικά πρότυπα.
Ήδη, η σχολική διδασκαλία ορισμένων από τους τίτλους των βιβλίων που κάηκαν είχε απαγορευτεί επίσημα, όπως η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή και ο «Επιτάφιος» του Περικλή, για να μην τον εκλάβουν οι μαθητές ως έμμεση αποδοκιμασία των μηχανισμών του κράτους.
Ακόμη, ορισμένα από τα βιβλία που κάηκαν ήταν τα εξής:
Η «Ζωή εν Τάφω» του Στρατή Μυριβήλη, επειδή ήταν αντιπολεμικό βιβλίο
Έργα του Πλάτωνα, του Θουκυδίδη και του Ξενοφώντα.
Το συνολικό έργο του Καρλ Μαρξ, καθώς και άλλα βιβλία με μαρξιστικό περιεχόμενο.
Η «Καταγωγή των Ειδών» του Δαρβίνου, έργο που απαγορεύτηκε κατά περιόδους ανά τον κόσμο και συνάντησε αντιδράσεις από την Εκκλησία, συντηρητικούς φορείς κλπ., λόγω της θεωρίας του Δαρβίνου περί συγγένειας του ανθρώπου με τον πίθηκο. (σ.σ. Θεωρία που αντιτίθεται με τις ναζιστική ιδεολογία και τις παραφυάδες της, όπως η μεταξική)

Στην πυρά και ο Αλ. Παπαδιαμάντης
Έργα του Σίγκμουντ Φρόιντ, του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, του Ανδρέα Καρκαβίτσα, του Ανατόλ Φρανς, του Χάινριχ Χάινε, των Μαξίμ Γκόρκι, του Λέον Τολστόι και Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι (και μόνο η εθνικότητά τους ήταν αρκετή), του Γκαίτε και του Ιμάνουελ Καντ.
Στην πυρά ρίχτηκαν έργα Ελλήνων συγγραφέων κάθε άλλο παρά αντιπάλων της θρησκείας (όπως βιβλία του Καρκαβίτσα) ακόμη και έργα του Παπαδιαμάντη που μέσα στο σωρό και στη διάρκεια των συλλήψεων μάζεψαν οι «διανοούμενοι» της Ασφάλειας του καθεστώτος. Αυτές οι ιεροεξεταστικές συγκεντρώσεις, οργανώνονταν βραδινές ώρες και η προπαγάνδιση γινόταν μέσα από τον ελεγχόμενο Τύπο. Επίσης στα σχολεία απαγορεύτηκε η διδασκαλία του Επιταφίου του Περικλή, της Πολιτείας του Πλάτωνα  και της Αντιγόνης του Σοφοκλή. Συνολικά απαγορεύθηκαν 445 βιβλία.

Ι.Μεταξάς «Σας απαγορεύω να έχετε διαφορετικές ιδέες»
Η λογοκρισία και η απαράδεκτη καύση του συγγραφικού λόγου είναι ενδεικτικά για την αξιολόγηση του ήθους και της πρακτικής ενός φασιστικού καθεστώτος όπως το Μεταξικό, που ήθελε να επιβάλλει το συντηρητισμό με το στανιό και να καταστήσει τους πολίτες αμόρφωτους χωρίς κριτική σκέψη.
Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα ομιλίας του Ιωάννη Μεταξά σε φοιτητές του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης, όπου μεταξύ άλλων είχε πει: «Σας απαγορεύω να έχετε διαφορετικές ιδέες από αυτές του Κράτους. Σας ζητώ όχι μόνο να έχετε τις ίδιες ιδέες, αλλά να πιστεύετε σ' αυτές και να δουλεύετε γι’ αυτές με ενθουσιασμό. Αν κάποιος από σας έχει διαφορετικές ιδέες, καλύτερα να μείνει αμόρφωτος».
Εξίσου σημαντική είναι και η μαρτυρία του Κάρολου Κουν: "Με κάλεσαν στην Ασφάλεια του Μεταξά, για απολογία επειδή "παρουσιάζω κομμουνιστικά έργα". Τους ρώτησα να μου πουν, ποιά έργα που ανεβάζω είναι κομμουνιστικά και μου απάντησαν: «Ο ΠΛΟΥΤΟΣ του Αριστοφάνη και ο ΚΑΤΑ ΦΑΝΤΑΣΙΑΝ ΑΣΘΕΝΗΣ του Μολιέρου».

Μαρτυρία του Γ.Βαφόπουλου για μία περιπέτεια του Γιώργου Θέμελη
Ο «μεγάλος» των γραμμάτων της Θεσσαλονίκης, Γιώργος Βαφόπουλος, περιγράφει στις «Σελίδες Αυτοβιογραφίας» του (τ.2ος, σ.40-41) μία περιπέτεια που είχε ο ποιητής Γιώργος Θέμελης, καθηγητής τότε στο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μετά από κάποια δημοσίευσή του στο περιοδικό «Μακεδονικές Ημέρες», ενδεικτική του σκοταδισμού και του Μεσαιωνισμού που επικρατούσε με το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Και όπως αναφέρει:
«Είχε δημοσιεύσει στο περιοδικό μας ένα πεζογράφημα σε ύφος εντελώς νεότροπο, γεμάτο αναμνήσεις των παιδικών του χρόνων. Εκεί μέσα, ένας όμιλος μικρών παιδιών έφκιαχνε διάφορα παιχνίδια. ΚΙ’ ο πιο ζωηρός απ’ αυτά, είχε χαράξει στο χώμα κάποιο συμβολικό σχήμα και φώναζε δυνατά πως «τόσο ήταν της Αγγελικής το πράμα».

Ο "τρίτος ελληνικός πολιτισμός" του Μεταξά
Η οξυδέρκεια της λογοκρισίας, που δυνάστευε τότε τον ελληνικό τύπο, φαίνεται πως, κρίνοντας ένα λογοτεχνικό κείμενο, είχε παραλείψει να φορέσει τα γυαλιά της. Όμως η άγρυπνη συνείδηση της Δικτατορίας, κεντρισμένη από κάποιον Ιάγο των περιστάσεων, αναπήδησε οργισμένη και ζήτησε τον κολασμό του ενόχου. Πως είχε λειτουργήσει αυτός, ένας λειτουργός της Παιδείας, να προαχθεί σε διαφθορέα των παιδικών ψυχών; Δεν τόξερε ότι το νέο καθεστώς, στη βάση του «τρίτου ελληνικού πολιτισμού» που τώρα οικοδομούσε, είχε βάλει θεμέλιο λίθο από πεντελικό μάρμαρο, με σκαλισμένες πάνω του  τις λέξεις: πατρίς, θρησκεία, οικογένεια; ΚΙ’ ερχόταν αυτός ο ελεεινός γραφιάς του «μαλλιαρισμού» να κλονίσει τα βάθρα, διαφθείροντας τα νέα παιδιά, πούσαν η βάση της ελληνικής οικογένειας, η προσδοκία της εκκλησίας κι’ η περηφάνεια της πατρίδας για τους αυριανούς στρατιώτες της;
Τούτα τα βαρυσήμαντα λόγια έβγαιναν με ιερή αγανάκτηση από το στόμα του στρατηγού Κυρίμη, του υπουργού Βορείου Ελλάδος που εκπροσωπούσε τη δικτατορία στη Θεσσαλονίκη. Τώρα αυτός, σύμβολο της ελληνικής αρετής, στεκόταν μπρος στον περίτρομο Θέμελη, σαν τιμωρός άγγελος, με την πύρινη ρομφαία. Κι’ ο Θέμελης, «εξεβλήθη του παραδείσου» της ελληνικής παιδείας. Τιμωρήθηκε με απόλυση, που ήταν ταυτόσημη με τη στέρηση του ψωμιού των παιδιών του. Αργότερα ξαναπήρε τη θέση του. Ο «πρότερον έντιμος βίος», ήταν ένα ισχυρό αποδεικτικό στοιχείο, όπου βασίσθηκε το «αναθεωρητικό δικαστήριο» του υπουργείου της Παιδείας».

Η στάση της Εκκλησίας
Η Εκκλησία της Ελλάδος όχι μόνο δεν αντέδρασε σ αυτές τις ιεροεξεταστικές πρακτικές που γύριζαν τη χώρα στο Μεσαίωνα, αλλά βρέθηκαν και λαϊκά στελέχη της που ζητούσαν να ριφθούν στην πυρά και άλλα βιβλία «βλασφήμων και αθέων συγγραφέων». Το Δεκέμβριο του 1936 ο διευθυντής του περιοδικού της μητρόπολης; Θεσσαλονίκης «Γρηγόριος ο Παλαμάς» , συνταγματάρχης ε.α. Γεώργιος  Σ. Ανδρεάδης, όχι μόνο επαίνεσε το κάψιμο των βιβλίων  αλλά επέμενε πως μαζί με τα άλλα  έπρεπε να καεί και το βιβλίο του πρύτανη του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης  Αβροτέλη Ελυθερόπουλου «Οικονομία και Φιλοσοφία.- Ανάλυσις του βίου των Ελλήνων και των γερμανορωμαϊκών εθνών». Και όπως  έγραφε ο Ανδρεάδης « Έπρεπε να καεί το σύγγραμμα αυτό μαζί με τα επικίνδυνα αριστερά βιβλία, τα περισσότερα των οποίων θα περιείχον ολιγωτέρας διαστροφάς, ολιγωτέρας ψευδολογίας, ολιγωτέρους αριστερισμούς από το σύγγραμμα του Ελευθερόπουλου».

Τα στοιχεία και οι φωτογραφίες είναι από το βιβλίο του Σπύρου Κουζινόπουλου "Μελανές κηλίδες στην ιστορία της Θεσσαλονίκης" που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΙΑΝΟΣ

 

Τα ελληνικά δάση στο στόχαστρο της κυβέρνησης Μητσοτάκη

 Σωκράτης Φάμελλος: βουλευτής Β' Θεσσαλονίκης και τομεάρχης Περιβάλλοντος και Ενέργειας του ΣΥΡΙΖΑ

Η Ν.Δ. θυσιάζει τα δάση για τα κέρδη λίγων, εφόσον, όπως είπε ο ίδιος ο πρωθυπουργός στην Κέρκυρα, «κάποια στιγμή θα καούν».

Τον πρώτο χρόνο διακυβέρνησης επιχειρείται μια σχεδιασμένη προσπάθεια της κυβέρνησης Μητσοτάκη να απορρυθμίσει πλήρως τη δασική νομοθεσία, με αντισυνταγματικές διατάξεις, στραγγαλίζοντας τις δασικές υπηρεσίες και εφαρμόζοντας πρακτικές «μπάτε σκύλοι αλέστε» στην ελληνική ύπαιθρο, κλείνοντας το μάτι σε «τακτοποιήσεις» και ρουσφέτια πολιτευτών της Δεξιάς. Αυτή η επιλογή της Ν.Δ. δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους δασικών πυρκαγιών, εφόσον αφήνει τα δάση απροστάτευτα εν μέσω κλιματικής κρίσης.

Πίσω από ένα προσωπείο φιλοτεχνημένο από τα εκατομμύρια της λίστας Πέτσα -και όχι μόνο- ο κ. Χατζηδάκης υλοποιεί ένα οργανωμένο σχέδιο κατά των δασών και της πολιτικής περιβάλλοντος:

Η χαριστική βολή στα δάση είναι η ακύρωση των δασικών χαρτών με τον αντιπεριβαλλοντικό νόμο 4685/20, με πρόσχημα την επίλυση των αντιρρήσεων και την ενσωμάτωση νόμιμων πράξεων του Δημοσίου. Ομως οι πράξεις του Δημοσίου ενσωματώνονται και αναμορφώνουν τον κυρωμένο δασικό χάρτη σύμφωνα με τον 3889/10 (άρθρο 20), ενώ η επιτάχυνση των επιτροπών αντιρρήσεων επιλυόταν άμεσα με τις προσλήψεις δασολόγων-δασοπόνων, που ο ίδιος ο κ. Χατζηδάκης πάγωσε το 2019!

Η Ελλάδα με πρωτοβουλία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ απέκτησε στο 55% της έκτασής της αναρτημένους και στο 44% κυρωμένους δασικούς χάρτες, ενώ στο υπόλοιπο 45% έτοιμους χάρτες για ανάρτηση. Σαράντα πέντε χρόνια μετά τη συνταγματική υποχρέωση Δασολογίου, η Ν.Δ. μάς φέρνει ξανά στο μηδέν, ναρκοθετώντας και το Κτηματολόγιο και ανοίγοντας νέο θέμα καταδίκης και προστίμων από την Ε.Ε.

Η Ν.Δ. νομοθέτησε με τον 4685/20 (προφανέστατα αντισυνταγματικά) να εξαιρεθούν από τον δασικό χάρτη περιοχές με πράξεις και έγγραφα αμφιβόλου εγκυρότητος (όπως τα πληροφοριακά έντυπα για τον δασικό ή μη χαρακτήρα), ενώ έχει κριθεί το αντίθετο ήδη από το Συμβούλιο της Επικρατείας, όπως ξεκαθάρισε και ο Συνήγορος του Πολίτη στη Βουλή.

Με δικαιολογία τις αντιρρήσεις για το 7% των αναρτημένων χαρτών ακυρώνει τους κυρωμένους χάρτες (δηλαδή το 93% των αναρτημένων), όπου δεν υπάρχουν αντιρρήσεις, κλείνοντας το μάτι σε καταπατήσεις, αλλοιώσεις του δασικού χαρακτήρα και αυθαιρεσίες, ακόμα και στα αναντίρρητα και αδιαμφισβήτητα σημεία των ελληνικών δασικών οικοσυστημάτων. Από την άλλη ακυρώνει τις αποφάσεις των επιτροπών αντιρρήσεων τα τελευταία δύο χρόνια, το έργο των δασικών υπηρεσιών αλλά και τις αντιρρήσεις και τα έξοδα που έκαναν οι πολίτες.

Τελικά οι δασικοί χάρτες παραπέμπονται στις καλένδες, η ελληνική ύπαιθρος μένει χωρίς ένα εργαλείο ανάπτυξης και κράτους δικαίου και αναμένονται νέες ακυρώσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας. Χωρίς κυρωμένους χάρτες δεν προχωράνε ούτε οι υπόλοιπες αναπτυξιακές δραστηριότητες στην ύπαιθρο.

Συστηματική απαξίωση των δημόσιων δασικών υπηρεσιών με πάγωμα των εγκεκριμένων προσλήψεων δασολόγων και δασοπόνων μέσω ΑΣΕΠ (200 για το 2019) και των προσλήψεων του προγράμματος πρόληψης δασικών πυρκαγιών (350 τριετείς συμβάσεις έργου για το 2019-2022) και μη επαναπροκήρυξη των ετήσιων συμβάσεων δασολόγων και δασοπόνων για το Κτηματολόγιο και τους δασικούς χάρτες αλλά και του προγράμματος των νέων επιστημόνων για τις δασικές υπηρεσίες.

Απαξίωση της Πολιτικής Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών (ΦΕΚ-2863 /Β/2019), ύψους 140 εκατομμυρίων ευρώ, που είχε εγκριθεί από το ΠΔΕ και ιδιαίτερα των πιλοτικών σχεδίων πρόληψης πυρκαγιάς στις μικτές ζώνες δάσους-κατοικίας και των έργων αναβάθμισης και καθαρισμού, και άρα αναζωογόνησης, των δασικών οικοσυστημάτων. Μια ολιστική πολιτική πρόληψης, η οποία σε συνδυασμό με την ΚΥΑ Γεροβασίλη-Φάμελλου (181752/2-5-19, ΦΕΚ 1525/Β) για τη συνεργασία Πυροσβεστικού Σώματος και Δασικών Υπηρεσιών, δημιουργούσε για πρώτη φορά στην Ελλάδα ένα πλαίσιο πρόληψης και καλής διακυβέρνησης με συντονισμό υψηλής υπεραξίας, όπως ζητούσε και η Ε.Ε.

Η καθυστέρηση των καινοτόμων δράσεων αυτού του σχεδίου δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους, ιδιαίτερα στις μικτές ζώνες δάσους-κατοικίας, τουριστικών και περιαστικών οικιστικών πυκνώσεων και άτυπων οικισμών, όπου η προχειρότητα, η έλλειψη σχεδίου, η μίξη των δασικών και οικιστικών χρήσεων και η αυθαιρεσία, σε συνθήκες ακραίων καιρικών και κλιματικών φαινομένων, δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα.

Πάγωμα της πρώτης Δασικής Στρατηγικής για την Ελλάδα, που συντάχθηκε με πλήρη διαβούλευση και συμμετοχή όλων των επιστημονικών και επαγγελματικών φορέων των δασών και της ελληνικής περιφέρειας (ΦΕΚ 5351/Β/2018), μιας μεγάλης μεταρρύθμισης αξιοποίησης και προστασίας των δασικών οικοσυστημάτων της Ελλάδας με στόχο τη δημιουργία εργασίας και οικονομικού προϊόντος ύψους 1% του ΑΕΠ και την ενίσχυση της οικονομίας και της κοινωνίας της υπαίθρου.

Η διακοπή χωρίς επαναπροκήρυξη και χωρίς αξιολόγηση και αξιοποίηση του πιλοτικού και καινοτόμου προγράμματος των 5.066 θέσεων εργασίας κοινωφελούς απασχόλησης δασοπροστασίας, που για 18 μήνες έδωσε άριστα αποτελέσματα στην πρόληψη δασικών πυρκαγιών, με καθαρισμούς και έργα σε όλη την ελληνική ύπαιθρο, το οποίο με την ανάληψη της διακυβέρνησης πάγωσε η Ν.Δ. χωρίς να το αντικαταστήσει με κανένα μέτρο ή δράση, αφήνοντας έτσι εργατικό και τεχνικό δυναμικό, έμπειρο και εξοπλισμένο, στην αδράνεια και τα δασικά οικοσυστήματα ακάλυπτα, αφύλακτα και γεμάτα καύσιμη ύλη.

Ολα τα παραπάνω αποδεικνύουν ότι έχουμε ξαναγυρίσει στο μηδέν όσον αφορά τον χαρακτηρισμό, την προστασία και την αξιοποίηση των ελληνικών δασικών οικοσυστημάτων. Για άλλη μία φορά μια κυβέρνηση της Δεξιάς καταδικάζει τη χώρα μας στην οπισθοδρόμηση και ακυρώνει τη δημιουργία ενός σταθερού πλαισίου προστασίας των δασών μας.

Ενας σημαντικός περιβαλλοντικός και αναπτυξιακός πόρος παραδίδεται απροστάτευτος στα τοπικά μικροσυμφέροντα, οι υπηρεσίες και το κράτος δικαίου αποδομούνται και απαξιώνονται, η υγιής επιχειρηματικότητα δεν προχωράει αν δεν έχει «μπάρμπα στην Κορώνη» και ο κίνδυνος της κλιματικής αλλαγής και των δασικών πυρκαγιών παραμονεύει, γιατί τα δάση μας είναι πιο απροστάτευτα από ποτέ.

 

Δικαιώματα εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα: η τιμή τραβά την ανηφόρα

Οι εκτιμήσεις των ειδικών δεν αποκλείουν ότι μπορεί να βρισκόμαστε μπροστά σε μια διαδικασία χρηματιστηριακής κερδοσκοπίας, με παρεμβάσεις από τη μεριά υποκειμενικοτήτων που επιχειρούν στον τομέα των αμοιβαίων αντισταθμιστικών κεφαλαίων ή μεγάλων τραπεζών που επιχειρούν στον τομέα της ενέργειας και των πρώτων υλών

ΤΟΥ ΣΤΑΘΗ ΛΟΥΚΑ

Τα μέσα του περασμένου Ιουλίου, στην αγορά πλειστηριασμών δικαιωμάτων εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα, η τιμή ενός τόνου CO2 (ισοδύναμου) έφθασε τα 30,70 ευρώ. Πάνω από διπλασιασμό, σε σχέση με την τιμή των 14,34 ευρώ τον τόνο του περασμένου Μαρτίου.

Οι εκτιμήσεις των ειδικών δεν αποκλείουν ότι μπορεί να βρισκόμαστε μπροστά σε μια διαδικασία χρηματιστηριακής κερδοσκοπίας, με παρεμβάσεις από τη μεριά υποκειμενικοτήτων που επιχειρούν στον τομέα των αμοιβαίων αντισταθμιστικών κεφαλαίων ή μεγάλων τραπεζών που επιχειρούν στον τομέα της ενέργειας και των πρώτων υλών. Αν λάβουμε μάλιστα υπ’ όψη ότι θα έλειπαν, από τις εταιρείες που πρέπει να λάβουν μέρος στη διαδικασία εμπορίας δικαιωμάτων, 200 εκατ. τόνοι λόγω του lockdown.

Από την άλλη μεριά, ήταν γνωστές και τοποθετήσεις, π.χ. του Frans Timmermans, για το carbon tax (φόρος του άνθρακα). Ενώ για να επιταχυνθεί η ενεργειακή μετάβαση και η πράσινη στροφή και για να αποφευχθούν λάθη του παρελθόντος, όπως το 2009 -που η κρίση συνοδεύτηκε με υπερβολικά δικαιώματα εκπομπών, με συνέπεια η τιμή του CO2 (ισοδυνάμου) να πέσει κάτω από τα 5 ευρώ τον τόνο-, δημιουργήθηκε, με βάση την Οδηγία 2009/29/Ε.Κ. (σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου), ένας συγκεκριμένος μηχανισμός. Πρόκειται για το Market Stability Reserve (Ταμείο Σταθεροποίησης Αγοράς Δικαιωμάτων), το οποίο ρυθμίζει την ποσότητα των δικαιωμάτων, με στόχο να μειώσει σημαντικά την ποσότητα δικαιωμάτων μεταξύ 2019 και 2025: μείωση της τάξης των 1.700 εκατομμυρίων τόνων. Οι δύο πρώτες μειώσεις ήταν της τάξης του 24% η κάθε μία, ώστε να ωθείται προς αύξηση -κατά κάποιον τρόπο- η τιμή του CO2 (ισοδύναμου): έτσι, μεταξύ Σεπτεμβρίου του 2019 και Αυγούστου 2020, αποσύρθηκαν 397,2 εκατ. τόνοι δικαιώματα και από τον Σεπτέμβριο ώς τον Αύγουστο του 2021 332,5 εκατ. τόνοι δικαιώματα.

Οι προκλήσεις της Ε.Ε.

Οι εκτιμήσεις είναι ότι για το 2025 προβλέπεται μια τιμή της τάξης των 55 ευρό: ήδη η Γερμανία κινείται προς αυτή την τιμή, ενώ το Δ.Ν.Τ. προπαγανδίζει τα 75 δολ. για το 2030.

Η E.E., ως συνέπεια του συνδυασμού πράσινης ανάπτυξης και ταμείου ανάκαμψης -υπάρχουν, βέβαια, κάποια κριτικά σημεία-, πρέπει να επιταχύνει και να μεγεθύνει τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Δεν είναι τυχαίο ότι το Ευρωκοινοβούλιο και η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν συγκλίνουν για μια μείωση των εκπομπών CO2 (ισοδύναμου) της τάξης 45%-55% μέχρι το 2030, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται, κατά κάποιον τρόπο, και η Άνγκελα Μέρκελ, ως πρόεδρος του Συμβουλίου της Ε.Ε. Η δέσμευσή της να υπάρξει μια συμφωνία μέχρι τέλος του 2020 ενισχύει την Ε.Ε. να παίξει σημαντικό ρόλο στην προσεχή Cop26 του ΟΗΕ, που θα γίνει στη Γλασκώβη.

Η περίπτωση της Ελλάδας

Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις στην ελληνική ενεργειακή και, κατά συνέπεια, οικονομική πραγματικότητα τέτοιων τιμών του τόνου εκπομπών αερίων θερμοκηπίου; Εύκολα μπορεί κάποιος να κατανοήσει από τους παρακάτω αριθμούς:

α. Κατανάλωση συνολικής ενέργειας (τόνοι ισοδύναμου πετρελαίου) ανά μονάδα ΑΕΠ (1 εκατομμύριο ευρώ) Ε.Ε.27 113,2, Ελλάδα 129,8, Δανία 62,66, Ιταλία 91,35, Πορτογαλία 123,26. Έχουμε μεγάλη ενεργειακή ένταση και, κατά συνέπεια, μικρή παραγωγικότητα και σπατάλη ενέργειας.

β. Συνολικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου (τόνοι ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα - CO2) ανά μονάδα ΑΕΠ (1 εκατομμύριο ευρώ): Ε.Ε. 27 0,30, Ελλάδα 0,53, Δανία 0,17, Ιταλία 0,25, Πορτογαλία 0,37 (δεδομένα του 2018).

Οι ευθύνες ΠΑΣΟΚ - Ν.Δ.

Το σαθρό, από κάθε πλευρά, αυτό ενεργειακό σύστημα οικοδόμησαν βασικά οι σημερινοί κυβερνώντες και το ΠΑΣΟΚ. Αυτοί έκτιζαν δημόσια κτήρια, το 1980, χωρίς να εφαρμόζεται το Προεδρικò Διάταγμα της θερμομόνωσης (1979). Η Ν.Δ. κατασκεύαζε το αττικό μετρό χωρίς διαδικασίες και επιλογές τεχνολογικές, παραγωγικότητας και εξοικονόμησης ενέργειας κ.λπ., κ.λπ. Οι ευθύνες της κάθε Αριστεράς είναι ότι δεν είχε αντιληφθεί πλήρως τη σημασία της οικολογικής αντίθεσης -εξωτερική σε σχέση με την παράδοση του εργατικού κινήματος- και, κατά συνέπεια, ήταν δύσκολο να παρέμβει σε κομβικές αντιθέσεις και επιλογές που διαμορφώνονταν.

Ας γυρίσουμε στις εκπομπές. Ποιο θα είναι το ετήσιο τίμημα για τις εκπομπές του λιγνιτικού ατμοηλεκτρικού σταθμού Πτολεμαΐδα 5: με τιμή 30,7 ευρώ, 132,1 εκατ. τον χρόνο, με τιμή 55 ευρώ, 236,5 εκατ. τον χρόνο. Οι ευθύνες σε ποιον ανήκουν; ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ. και κατά κάποιο τρόπο στον ΣΥΡΙΖΑ, που δεν αμφισβήτησε, το 2015, την επιλογή και βασικά την επικύρωσε.

 

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ

 Ο  σχολαστικός

Ο νέος υφυπουργός Εργασίας Π. Τσακλόγλου έχει έρθει για να ξηλώσει το ασφαλιστικό. Και δεν το κρύβει κιόλας.

Λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές η «Αυγή» είχε αποκαλύψει τα πρακτικά κάποιων κλειστών συναντήσεων που είχαν γίνει για να οργανώσουν το σχέδιο της Ν.Δ. για το ασφαλιστικό.

Ο Τσακλόγλου συμμετείχε στις συσκέψεις εκείνες.

Το τι σχεδιάζουν είναι λίγο - πολύ γνωστό. Το ξέρουμε από την περίοδο του Πινοσέτ.

Θα υπάρχει μια πολύ βασική κύρια σύνταξη πείνας, που θα την παίρνουν όλοι.

Θα υπάρχει μια επικουρική σύνταξη, για την οποία θα καταβάλλονται εισφορές σε ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες.

Και, τέλος, θα υπάρχει η δυνατότητα να κάνεις μόνος σου μια πρόσθετη ασφάλιση για να τσοντάρεις κάτι παραπάνω.

Με αυτό το σχέδιο είναι κατενθουσιασμένοι. Και το πουλάνε ως εξής:

Πρώτον, μειώνονται οι εισφορές για την κύρια σύνταξη.  Άρα ο εργαζόμενος θα παίρνει κάτι παραπάνω στο χέρι και ο εργοδότης θα πληρώνει λιγότερα, άρα θα κάνει προσλήψεις, και οι εταιρείες θα αναπτυχθούν περισσότερο.

Δεύτερον, στις επικουρικές θα μπορεί να επιλέγει ο εργαζόμενος αν θα καταβάλλει μεγάλες εισφορές για να πάρει υψηλή σύνταξη ή μικρότερες εισφορές για να πάρει μικρότερη σύνταξη. Είναι δηλαδή θέμα υπευθυνότητας.

Μπορεί επίσης να επιλέγει πακέτο εισφορών υψηλού ρίσκου, όπου μπορεί με μικρότερες κρατήσεις να πάρει αρκετά μεγαλύτερη σύνταξη ή να μην πάρει τίποτα.

Και, τέλος, έχει και την προσωπική ασφάλιση. Θέμα ευθύνης είναι. Αν τα λεφτά που βγάζει θα τα τρώει στα μπουζούκια ή θα βάζει κάτι στην άκρη για τα γεράματά του.

Αυτό είναι το προσπέκτους του ασφαλιστικού Πινοσέτ. Ξέρετε, που έχει πανέμορφους κοτσονάτους ηλικιωμένους να κάνουν διακοπές στην Ισπανία.

Ας δούμε τι γίνεται στην πραγματικότητα:

Πρώτον, ό,τι κερδίσουν παραπάνω οι εργαζόμενοι από τη μείωση των ασφαλιστικών εισφορών (που βεβαίως θα τους κοπεί από τη σύνταξη...) θα τους το πάρουν πίσω αμετάκλητα με την πρώτη μικρή κρίση στην αγορά.

Το 2019 ο ΣΥΡΙΖΑ αύξησε τον κατώτατο μισθό στα 650 ευρώ. Τώρα δουλεύουν όλοι με τον υποκατώτατο, αν δεν το έχετε καταλάβει.

Επιπλέον οι εργοδότες με ό,τι φράγκα εξοικονομήσουν δεν τρέχουν να κάνουν προσλήψεις. Ούτε νέες επενδύσεις. Τα μπόνους των στελεχών τους ανεβάζουν.

Δεύτερον, οι ασφαλιστικές εταιρείες κλέβουν.  Όπως οι τράπεζες. Βγάζουν λεφτά ρίχνοντας τον πελάτη.

Και στο τέλος θα δώσουν το λιγότερο που μπορούν. Διότι χρεώνουν υψηλότατα κόστη διαχείρισης, αμοιβές και μπόνους των στελεχών και τέτοια.

Και αν μπορούν να μην δώσουν και τίποτα, δεν θα δώσουν τίποτα.

Και είναι και αδύνατον να τις ελέγξεις αν σε έχουν κλέψει, εκτός αν είσαι η Τζούλια Ρόμπερτς.

Ασε που μπορεί όντως να μην δώσουν τίποτα, γιατί καπιταλισμό έχουμε, τα λεφτά χάνονται.

Επίσης, αν παραγεράσεις, σου κόβουν τη σύνταξη. Τα λεφτά σας τελείωσαν, επειδή τόσα είχατε δώσει, καλή τύχη και καλή συνέχεια στα 87 σας.

Τρίτον και εξοργιστικότερον:  Όλο αυτό το αφήγημα αφορά γιάπηδες που δουλεύουν 40 χρόνια συνεχόμενα με 5.000 ευρώ τον μήνα, ώστε να πληρώνουν τα 1.500 για να πάρουν στο τέλος μια αξιοπρεπή σύνταξη.

Αποταμιευτική κουλτούρα, που έλεγε προεκλογικά ο Μητσοτάκης στους ντελιβεράδες. Μην τα τρώτε όλα σε αμάξια και ταξίδια.

Δεν υπάρχουν αυτοί οι άνθρωποι. Η αλήθεια είναι ξεκάθαρη. Με 20% ανεργία, με δουλειές για γκαρσόνια και ντελιβεράδες, με τον μισθό να πέφτει 30% κάθε φορά που καταφέρνεις να ξαναβρείς δουλειά, τι συντάξεις θα πάρει αυτός ο κόσμος;

 Το ζήτημα δεν είναι τι θα αποφασίσεις να δώσεις, που λένε οι φιλελέδες, αλλά τι θα έχεις να δώσεις.

Ενημερωτικά, στη Χιλή οι συνταξιούχοι του ασφαλιστικού Πινοσέτ τρώνε από τα συσσίτια.

Όμως οι ασφαλιστικές φλέγονται να πάρουν την επικουρική ασφάλιση στα χέρια τους. Και προφανώς δίνουν γενναίες μίζες για να το καταφέρουν.

Το πλεονέκτημα της κυβέρνησης είναι ότι όσοι μπαίνουν στην αγορά εργασίας θα εντάσσονται υποχρεωτικά στο νέο σύστημα. Και θα είναι πολύ νέοι για να τους απασχολεί το τι θα γίνει σε 50 χρόνια.

Το σχέδιο Πισσαρίδη λέει μάλιστα ότι θα μπορούν να ενταχθούν εθελοντικά και παλαιότεροι εργαζόμενοι.

Που σημαίνει ότι οι εργοδότες θα εκβιάζουν: Ή μπαίνεις στο ασφαλιστικό Πινοσέτ ή σε απολύω και παίρνω άλλον.

Το πρόβλημα είναι ότι, από τη στιγμή που οι νέοι εργαζόμενοι θα βγουν από το παλαιό σύστημα, το παλαιό σύστημα θα σταματήσει να έχει λεφτά για συντάξεις.  Άρα θα χρειαστούν 50 δισ. σε ορίζοντα δεκαετίας. Κάτι θα σκεφτούν.

Αυτή είναι η δουλειά που ήρθε να κάνει ο Τσακλόγλου. Καλορίζικος!

Αλήθεια, τι πήγατε και ψηφίσατε;

 

Συνέντευξη Ε. Τσακαλώτου στην ΕΠΟΧΗ (3/8/2020)

A΄ ΘΕΩΡΙΑ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η πρώτη ερώτησή μου θέλει να μεταφέρει την ανησυχία της πολύ μεγάλης πλειονότητας: πώς πάει η οικονομία, πού θα σταματήσει το βάθος της ύφεσης, η στασιμότητα, σχεδόν, των επενδύσεων, το ύψος της ανεργίας;

Τα πράγματα είναι δύσκολα. Μιλάμε για μια πρωτοφανή υγειονομική κρίση που χτύπησε την παγκόσμια οικονομία όταν ήδη φαίνονταν σημάδια ύφεσης και όταν πολλοί αναλυτές ανησυχούσαν για νέα χρηματοπιστωτική κρίση, αυτή τη φορά λόγω των υπερχρεωμένων επιχειρήσεων. Αυτή τη στιγμή έχουμε αναζωπύρωση του Covid, όχι μόνο στις ΗΠΑ, την Λ. Αμερική και στην Αυστραλία, αλλά και στα Bαλκάνια οπότε οι πιο δυσοίωνες προβλέψεις των διάφορων οικονομικών οργανισμών θα πρέπει να είναι πια τα σενάρια βάσης. Πολύ φοβάμαι ότι θα πρέπει περιμένουμε νέες στρατιές ανέργων και φτωχών και όξυνση των ανισοτήτων. Αυτό που ζούμε την τελευταία δεκαετία είναι κάτι μοναδικό στον σύγχρονο καπιταλισμό – μια συνολική ενδογενής κατάρρευση του μοντέλου παραγωγής και διανομής. Η κρίση του 2009, όσο και η σημερινή, προέρχονται από συστατικά μέρη του συστήματος στην παραγωγή, στη διακίνηση προϊόντων, στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ενδογενής είναι και η κλιματική κρίση. Το βασικό ζήτημα που τίθεται είναι αν σε πολιτικό, αλλά και επιστημονικό επίπεδο, θα συνεχίσουμε να προσποιούμαστε ότι δεν συμβαίνει τίποτα. Είναι πλέον επιτακτικό να μιλήσουμε για μια αλλαγή μοντέλου.

Ο ΣΥΡΙΖΑ επικρίνει την κυβέρνηση ότι επέλεξε οικονομική πολιτική που δεν φρέναρε την επερχόμενη ύφεση αν και γνώριζε ότι η οικονομία είχε μπει σε επιβράδυνση.

Στη ΝΔ έχουν συγκεκριμένες θεωρήσεις και συγκεκριμένες πολιτικές δεσμεύσεις. Και άρα δεν μπορούν, ή δεν θέλουν, να κατανοήσουν αυτό που ξέρουμε τουλάχιστον από τη μεγάλη ύφεση του 1930 – ότι είναι λάθος να μην κάνεις αρκετά εγκαίρως, και να αποσύρεις πρόωρα τα μέτρα που έχεις πάρει. Σε άλλους τομείς εμμένουν γιατί θεωρούν την κρίση ως ευκαιρία για να διαλύσουν δικαιώματα, είτε αυτά είναι εργασιακά, είτε είναι το δικαίωμα στη διαδήλωση. Σε άλλους πάλι επενδύουν τόσο όσο μέχρι να περάσει η κρίση και να συνεχίσουν μετά business as usual. Για παράδειγμα, δεν επενδύουν στο δημόσιο σύστημα υγείας, αναπτύσσοντας πρωτοβάθμια υγεία. Γιατί το business as usual σημαίνει ΣΔΙΤ, ιδιωτικές κλινικές κ.λπ.

Ποια η εκτίμησή σου, για το τελικό αποτέλεσμα, όσο αφορά το Ταμείο Ανάκαμψης;

Από τη μία μεριά, το Ταμείο Ανάκαμψης αποτελεί τομή. Πρωτίστως γιατί δανείζεται η ΕΕ ως ΕΕ. Επιπλέον, ένα ποσοστό από αυτά τα χρήματα θα δοθούν με μορφή επιδοτήσεων και όχι δανείων. Βέβαια, η αρχική πρόταση ήταν καλύτερη και ήδη αποτελούσε ένα συμβιβασμό ανάμεσα στον Βορρά και τον Νότο. Η ΝΔ, εν μέρει γιατί είναι μέλος του ΕΛΚ, δεν έχει τη γραμμή ευθυγράμμισης με άλλες χώρες του Νότου. Τα μέτωπα στο μέλλον θα είναι δύο. Το πρώτο, είναι αν οι φειδωλοί τέσσερις θα κερδίσουν τη μάχη που έδωσαν αυτή η τομή να είναι εφάπαξ, και όχι συστατικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής της ΕΕ για το μέλλον. Το δεύτερο, είναι πόσο γρήγορα θα επιστρέψει η λογική της δημοσιονομικής προσαρμογής – η λογική της λιτότητας – για να μπούνε τα δημόσια οικονομικά σε βιώσιμη πορεία. Για 40 χρόνια μετά από την κρίση του 1970, το ταξικό ζήτημα λύνεται με αυτό που ονομάζει ο Γούλφκγανκγ Στρέικ δανεισμό από το μέλλον. Το κοινωνικό ζήτημα (διανομή εισοδήματος και πλούτου, επίπεδο μισθών, κοινωνικό κράτος) λύνεται με την αύξηση δανεισμού όλων των ειδών – ατόμων, επιχειρήσεων, τραπεζών, κρατών. Η κρίση του 2009 έδειξε ότι αυτή η λύση δεν είναι βιώσιμη. Για την Αριστερά, η συζήτηση δεν θα πρέπει να εστιάζεται στο αν θα χρειαστεί κάποτε μια δημοσιονομική προσαρμογή, αλλά οι όροι με του οποίους θα γίνει. Η Αριστερά δεν μπορεί να σφυρίζει αδιάφορα για το θέμα της φορολογίας και άλλα μέτρα που αντιμετωπίζουν τις ανισότητες. Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το θέμα χωρίς μια άλλη προσέγγιση στη φορολογία, συμπεριλαμβάνοντας φόρους επί του πλούτου (όπως λέει και ο Πικετί), φόρο Τόμπιν, οικολογικούς φόρους, προοδευτικούς φόρους εισοδήματος κλπ, που αντιμετωπίζουν τις ανισότητες και δημιουργούν πόρους όχι μόνο για βιώσιμα δημόσια οικονομικά, αλλά για ένα δημόσιο που μπορεί να αντιμετωπίζει την υγειονομική, την οικονομική, και την κλιματική κρίση και να προστατεύει ουσιαστικά τα λαϊκά και μεσαία στρώματα. Χρειάζονται φόροι, οι οποίοι όμως δεν θα είναι μόνο στο μεγάλο κεφάλαιο.

Η πρόταση Πισσαρίδη προϊδεάζει για ένα νέο μνημόνιο;

Η κυβέρνηση άρχισε να επιβάλει ένα είδος μνημονίου πριν από τον κορονοϊό, με τις παρεμβάσεις της στα εργασιακά (κατάργηση συλλογικών συμβάσεων, αποδυνάμωση του ΣΕΠΕ κλπ), αλλά και τη μείωση του φόρου επιχειρηματικών κερδών. Με τον Covid συνέχισε η επίθεση στον κόσμο της εργασίας, μετέτρεψαν την εκ περιτροπής εργασία στη νέα κανονικότητα, επέβαλαν εν τοις πράγμασι μειώσεις μισθών στο σύνολο του ιδιωτικού τομέα, πέρασαν ταυτόχρονα ένα αντιπεριβαλλοντικό νομοσχέδιο που αδυνατίζει τους ελέγχους και παραγκωνίζει το ρόλο της περιφέρειας. Τώρα περιμένουμε την τρίτη πράξη του δράματος με το πόρισμα Πισσαρίδη, όπου φαίνεται περιλαμβάνονται όλοι οι μύχιοι πόθοι των νεοφιλελεύθερων εκσυγχρονιστών. Αλλά ακριβώς επειδή αυτό το πακέτο δεν αντιμετωπίζει τις ανισότητες, δεν δημιουργεί όρους για αύξηση επενδύσεων και ρυθμών ανάπτυξης, βρισκόμαστε μπροστά σε μια επιδείνωση του λόγου Χρέος/ΑΕΠ. Έτσι χτίζονται οι όροι ενός νέου κανονικού μνημονίου.

Ποιοι θα μπορούσε να ήταν οι άξονες της εναλλακτικής αριστερής πρότασης;

Υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις. Πρωτίστως οφείλουμε να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για την ενίσχυση του εργατικού, αλλά και άλλων κινημάτων. Μόνο έτσι μπορεί να επιβληθεί μια ατζέντα που θέτει το ζήτημα της ενίσχυσης της εργασίας. Μια ατζέντα που κάνει ηγεμονικό το ότι οι υψηλοί μισθοί ενισχύουν τη ζήτηση και σπρώχνουν τις επιχειρήσεις να επενδύουν σε νέες τεχνολογίες, αντί να βασίζονται στο ευέλικτο και φθηνό εργατικό δυναμικό. Έτσι αντιμετωπίζεται το πρόβλημα ιστορικά χαμηλών επενδύσεων, αλλάζοντας συγχρόνως το παραγωγικό μοντέλο. Ταυτόχρονα, πρέπει να μελετήσουμε τις κοσμογονικές αλλαγές που επιφέρει η πανδημία στα εργασιακά. Πρέπει να συζητήσουμε και με τους 30ρηδες και 40ρηδες που ενδιαφέρονται για αυτές τις εξελίξεις, για το πώς θα έχουμε ένα παραγωγικό μοντέλο που θα τους κρατήσει ή θα τους επαναφέρει στη χώρα, για το πώς θα υπάρχει διαφάνεια στα ευρωπαϊκά προγράμματα, για το πως θα τελειώσει το νέο πελατειακό κράτος που δημιουργείται.

Τι θα κάνατε διαφορετικά; Π.χ. στο κομμάτι της κλιματικής αλλαγής.

Αυτό που διαφοροποιεί την Αριστερά είναι ότι αντιλαμβάνεται αυτό τον μετασχηματισμό με κοινωνικούς ορούς. Ενδιαφέρεται για το πώς θα πληρώσουν το κόστος του οι κατέχοντες, το πώς θα είμαστε όλοι και όλες συμμέτοχοι στα οφέλη. Στην ενέργεια, η ΝΔ βαφτίζει πράσινη μετάβαση τη στροφή προς το φυσικό αέριο και τη στήριξη των καθετοποιημένων παραγωγών. Μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ θα στήριζε τα δημοσία δίκτυα υποδομών και θα ενίσχυε τη στροφή προς την αποκεντρωμένη μικρή παραγωγή με ΑΠΕ, το μοντέλο του prosumption και τις ενεργειακές κοινότητες. Φυσικά αυτό θα χρειαζόταν και ενέργειες από «τα κάτω» – αλλά υπάρχει τρόπος να δουλέψουν αριστερές πολιτικές χωρίς ενέργειες «από τα κάτω»; Στα απορρίμματα η ΝΔ βαφτίζει πράσινη μετάβαση την επέκταση της καύσης χωρίς διαλογή σε μητροπολιτικά κέντρα. Εμείς θα συνεχίζαμε τη στρατηγική διαλογής στην πηγή και δημιουργίας ενός αποκεντρωμένου συστήματος ανακύκλωσης σε στενή συνεργασία με τους ΟΤΑ. Στο δημόσιο χώρο και στις αστικές μετακινήσεις οι παρεμβάσεις μας θα συνδύαζαν την αναγκαιότητα δημιουργίας δημοσιών χωρών με το αίτημα αναμόρφωσης των λαϊκών γειτονιών στα μεγάλα αστικά κέντρα της χωράς σε αντίθεση με τις στρατηγικές gentrification και τουριστικοποίησης που εξυμνούν οι εκπρόσωποι της ΝΔ. Τα παραδείγματα είναι πάμπολλα.

Υπάρχει ο κίνδυνος να επανισορροπήσει το σύστημα, μετά το τέλος της κρίσης, στις ίδιες θέσεις ισχύος και εκμετάλλευσης εργασίας και φύσης;

Πρέπει να δούμε τις ρωγμές που μπορούμε να αξιοποιήσουμε στη νεοφιλελεύθερη κυριαρχία, αυτά που η ίδια η πραγματικότητα έχει καταστήσει ευάλωτα, για παράδειγμα το «δεν μπορεί το κράτος να ασχολείται με την παραγωγή» ή το «ιδιωτικά τα κέρδη, δημόσιες οι ζημιές». Έτσι, το κράτος θα παίρνει μετοχές από τις μεγάλες επιχειρήσεις που ζητούν χρηματοδότηση. Αυτές οι μετοχές θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να πάνε στο Υπερταμείο, και τα μερίσματα να αποτελούν δημόσια έσοδα. Χρειάζεται να μιλήσουμε σοβαρά για το Υπερταμείο που, παρά τα όσα λέγονται, δεν είναι ένα ταμείο ιδιωτικοποιήσεων. Είναι ένα εργαλείο που, υπό προϋποθέσεις, μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη, όπως την έχουμε εμείς στο μυαλό μας. Ζήτημα που δεν είναι ανεξάρτητο από γενικότερα ερωτήματα για το πώς θα χρηματοδοτηθεί το σύνολο της οικονομίας, και ποιος είναι ο ρόλος της Αναπτυξιακής Τράπεζας. Είναι η στιγμή να μιλήσουμε για την αποεμπορευματοποίηση αγαθών και υπηρεσιών. Η παιδεία και η υγεία δεν μπορούν να θεωρούνται απλά εμπορεύματα. Το δημόσιο σύστημα υγείας και παιδείας πρέπει να παρέχουν πλήρη και καθολική κάλυψη. Το ίδιο ισχύει και για άλλες ανάγκες – το νερό ή το δικαίωμα στη στέγη. Με ρεαλιστικές προτάσεις και εναλλακτικά αντιπαραδείγματα που στηρίζονται από ζωντανά κινήματα. Με την εμπλοκή της κοινωνίας, η οποία θα αποφασίζει συλλογικά για το είδος της ανάπτυξης που επιθυμεί και του δημοσίου σε ρόλο συντονιστή. Αυτό θα πει ρεαλιστικός ριζοσπαστισμός.

 Β΄ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Μια γενική εκτίμησή σου για την ποιότητα άσκησης εξουσίας από τη ΝΔ;

Σύντομα θα καταστεί δόκιμος ο όρος «Μητσοτακισμός», ταυτιζόμενος με τις μετατοπίσεις πολλών δεξιών κομμάτων στην Ευρώπη, ως η ενσάρκωση μιας αυταρχικής πρακτικής στα κοινωνικά, μιας ακραία ταξικά μεροληπτικής πρακτικής στα οικονομικά, μιας απόλυτα παλαιοκομματικής λογικής στη διαχείριση δημόσιου χρήματος, με ένα φιλελεύθερο προσωπείο χάρη στην άκρατη στήριξη του ακραίου κέντρου και των media. Κάτι σαν κάποια free press έντυπα δηλαδή που με ένα μοντέρνο προσωπείο εκφράζουν συχνά από τις μέσα σελίδες τους έναν ακροδεξιό και χυδαίο λόγο.

Μήπως είναι υπερβολική ή παρωχημένη η ανησυχία κάποιων από μας, παλιότερων αριστερών για τα αυταρχικά μέτρα της κυβέρνησης;

Δικαίως ανησυχούμε οι παλαιότεροι και οι νεότεροι, ενδεχομένως με διαφορετικές παραστάσεις, με μνήμες του κράτους της δεξιάς οι ηλικιωμένοι, με βιωμένη καθημερινότητα οι νεότεροι. Μην κοιτάτε το ΚΙΝΑΛ, έχει μνήμη χρυσόψαρου και μένει ανεπηρέαστο από το αντιδραστικό κύμα αξιακού συντηρητισμού και αστυνομικής βίας που σαρώνει στο διάβα του όλο το δυτικό κόσμο. Ίσως γιατί διαισθάνεται ότι οι κινητοποιήσεις του κόσμου θέτουν στο περιθώριο τα κόμματα καρτέλ. Εύχομαι να αναστοχαστούν. 

Ποια η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία για τη συγκρότηση συνασπισμού κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων με βάση και τη δυσκολία από τη στάση του ΚΙΝΑΛ αλλά και την άπνοια κινημάτων;

Ο ΣΥΡΙΖΑ – Π. Σ. οφείλει να φτιάξει μια σύγχρονη ριζοσπαστική πρόταση, ηγεμονική σε ευρύτερες κοινωνικές ομάδες που θα βλέπουν τα συμφέροντά τους να εκπροσωπούνται, θα βλέπουν το εαυτό τους ως διαμορφωτές της. Αυτή η πρόταση όμως οφείλει να απευθυνθεί και σε άλλες πολιτικές δυνάμεις, ώστε να φτιαχτεί η συμμαχία που λέτε. Προφανώς το πρώτο είναι πιο εύκολο από το δεύτερο, όμως οφείλουμε να επιμείνουμε και στα δυο.

 Το αντί-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο καλά κρατάει. Ο Αλέξανδρος Κιουπκιολής στην προηγούμενη «Εποχή»  θεωρεί ότι το κύριο, εδώ, είναι η αντιπαλότητα προς την Αριστερά. Δεν υπάρχει όμως και ένα ζήτημα με την άσκηση της κυβερνητικής μας θητείας;

Το ζήτημα της ηγεμονίας έχει πολλά πεδία, τόσο άσκησης πολιτικής, όσο και εφαρμογής της ιδεολογίας και αξιών σου. Το πρόγραμμα δεν είναι μόνο άρθρα εφαρμοσμένης πολιτικής άλλα και ένα σύστημα αξιών: πως βλέπεις τον κόσμο, ποιο είναι το δίκαιο και το άδικο, ποιο σύστημα είναι βιώσιμο και ανθεκτικό. Η πολιτική χρειάζεται και εν-συναίσθηση: κατανόηση των αναγκών, των επιθυμιών, της αισθητικής των ανθρώπων. Πράγματα που υποτιμήσαμε στην άσκηση των κυβερνητικών μας καθηκόντων, με συνέπεια να μοιάζουμε με τον εχθρό μας, χωρίς όμως να είμαστε όμοιοι. Έχει δίκιο ο Α. Κιουπκιολής ο αντίπαλος δεν πυροβολεί μόνο τον ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί να σκοτώσει τις ιδέες της Αριστεράς. Για να το πετύχει επιστρατεύει όχι μόνο την ποινικοποίηση, την καταστολή, τον ευτελισμό των θεσμών και της δημοκρατίας. Μπολιάζει ταυτόχρονα τους ιδεολογικούς μηχανισμούς του κράτους με την ακροδεξιά ιδεολογία, με τις μισαλλόδοξες, ρατσιστικές, σεξιστικές, σκοταδιστικές αξίες. Θα αποτύχει. Ζούμε σε ένα διασυνδεδεμένο κόσμο και τα παραδείγματα της αντίστασης, της κοινωνικής διαμαρτυρίας, της πολιτικής κριτικής, τρέχουν με ασύλληπτη ταχύτητα χωρίς σύνορα. Δεν γίνεται να κάνεις ηγεμονική τη θέση σου για το κράτος, τις λειτουργίες των μηχανισμών του (ιδεολογικών, κατασταλτικών κλπ), αν ο λόγος σου περιορίζεται στο ότι πρέπει να φύγουν οι κακοί για να έρθουν οι καλοί. Πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι. Χρειάζεται να μιλήσουμε για τη θεσμική θωράκιση του κράτους. Για την Αριστερά ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα, τα μέσα είναι μέρος του σκοπού. Αλλιώς δεν θα καταφέρουμε ποτέ να αποδείξουμε στον κόσμο ότι δεν είμαστε μια από τα ίδια. Αλλά το θέμα δεν είναι επικοινωνιακό – δεν γίνεται να νικήσεις τον αντίπαλο χρησιμοποιώντας τα εργαλεία του, παίζοντας στο γήπεδό του.

Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι θα έπρεπε να είμαστε πιο δυναμικοί στον έλεγχο των «αρμών της εξουσίας», ότι θα έπρεπε ίσως να κάνουμε κάτι παρόμοιο με την πρακτική Μητσοτάκη. Τι λες;

Διαβάζω την κριτική, την ακούω και από συντρόφους, τη θεωρώ επιπόλαιη. Νομίζω παρερμήνευσαν τα λόγια του Προέδρου. Εξηγούμαι, είναι αφελής όποιος πιστεύει ότι ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός αντιμετωπίζεται με κατάληψη στους θεσμούς – να κάνουμε ότι κάνει δηλαδή το λεγόμενο επιτελικό κράτος του Κυριάκου Μητσοτάκη, το οποίο δεν διώχνει απλά κάθε ενσυνείδητο δημόσιο υπάλληλο. Απαιτεί ομηρία και υποταγή απ’ όλους. Είναι αλήθεια ότι στην άσκηση των κυβερνητικών μας καθηκόντων αντιμετωπίσαμε θεσμική ανυπακοή και υπονόμευση από σκληρές επετηρίδες χρόνων, όπως για παράδειγμα στα σώματα ασφαλείας. Δεν επιχειρήσαμε να τις διώξουμε βιαίως, αντιθέτως προσπαθήσαμε να επιβάλουμε αντικειμενική αξιολόγηση, λογοδοσία και διαφάνεια στις τοποθετήσεις. Η ΝΔ τα κατάργησε όλα, το υπέρτατο κριτήριο είναι τα «δικά μας παιδιά». Δεν μετανιώνουμε ούτε σκοπεύουμε να τους ακολουθήσουμε. Αυτό που λέμε και σήμερα από τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης στους ανθρώπους που δουλεύουν σε θεσμούς είναι αξιοπρέπεια, ανιδιοτέλεια, σεβασμό στη δημοκρατία και να μη γίνονται μέρος των παιχνιδιών εξουσίας.

Πρόσφατα υποστήριξες, σχετικά με τις “αποκαλύψεις” κατά στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ένα “ανήθικο πολιτικό σχέδιο” από την πλευρά όχι μόνο της ΝΔ αλλά του ευρύτερου συστήματος. Πώς πρέπει, λοιπόν, να αντιμετωπισθεί αυτό;

Να γυρίσουμε την ατζέντα στα πραγματικά προβλήματα του κόσμου. Ωστόσο όταν η ΝΔ προσπαθεί να αποπροσανατολίσει τον κόσμο με τέτοιες «αποκαλύψεις» δεν βρίσκω άλλη λύση από το να δίνουμε συγκεκριμένες απαντήσεις σε όλα τα ζητήματα και μάλιστα να κάνουμε και χρήση όλων των ένδικων μέσων.

Έχεις επικριθεί, στα κρυφά – στα φανερά, και μέσα στο κόμμα, για την επιλογή της δημιουργίας μεγάλου “μαξιλαριού”. Σήμερα, πιο ψύχραιμα πλέον, με αποδεδειγμένη την αξία του, ποιο το σχόλιό σου; Μπορούσε να γίνει κάτι διαφορετικό;

Δεν το λέει κάνεις πια.

Στην εξωτερική πολιτική υπάρχουν ενστάσεις. Στο πνεύμα των Πρεσπών, δεν θα έπρεπε να ηγούμαστε στην προσπάθεια ανοίγματος δίαυλων διαλόγου;

Η στρατηγική μας στις διεθνείς σχέσεις χρειάζεται επανασχεδιασμό, με την προϋπόθεση ότι κρατάμε βασικές συντεταγμένες από την προηγούμενη, τις παρακαταθήκες του διαλόγου στη διευθέτηση των αντιθέσεων, με σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου, σε ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο. Έχουμε πετυχημένα παραδείγματα όταν χρησιμοποιήσαμε αυτές τις αρχές, όπως στις Πρέσπες. Θα πρόσθετα και το κυπριακό, ανεξάρτητα αν δεν απέδωσε, όχι όμως με δική μας ευθύνη. Δεν συνιστά στρατηγική η όξυνση των αντιθέσεων, ούτε η επένδυση στον εθνικισμό, πόσο μάλλον το κυνήγι των εξοπλισμών. Εκτός των άλλων γιατί μια τέτοια γραμμή δεν θα λάμβανε υπόψη της, θα αγνοούσε τους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου, τα κρατικά συμφέροντα των ΗΠΑ και Ρωσίας, τις ζώνες επιρροής της Γερμανίας και της Γαλλίας και βεβαίως δεν θα αποκωδικοποιούσε τη στρατηγική της Άγκυρας. Βλέπετε η Τουρκία είναι μια σημαντική περιφερειακή δύναμη με στρατιωτική ισχύ που ασκεί επεκτατική πολιτική σε όλη την περιοχή, δεν είναι θέμα μόνο ελληνοτουρκικών σχέσεων.

 Γ΄ ΚΟΜΜΑ

Όπως φάνηκε, τελικά, οι δυνάμεις του κόμματος κινήθηκαν ενωτικά και συνολικά για την ανασυγκρότηση – διεύρυνσή του. Εντούτοις, αρχικά, είχε ανοίξει μια συζήτηση όχι και τόσο εποικοδομητική. Είχε έδαφος;

Θεωρώ λάθος τον τρόπο που άνοιξε η συζήτηση, τη στιγμή που άνοιξε, αφού ο κόσμος περίμενε από μας στιβαρή αντιπολίτευση και προγραμματική αντιπαράθεση με τη δεξιά κυβέρνηση και όχι εσωκομματική ίντριγκα και στρατόπεδα πιστών. Ήταν σωστή και αναγκαία η απεύθυνση στον κόσμο που μας ψήφισε να πλαισιώσει τις γραμμές μας. Και εκείνος ανταποκρίθηκε σε μεγάλο βαθμό. Ήταν και είναι ακατανόητη η επιχείρηση να μετατοπιστεί ιδεολογικά και προγραμματικά ο ΣΥΡΙΖΑ – Π. Σ. στην κεντροαριστερά. Αδιάβαστη, εμμονική και αυτοκαταστροφική. Κανείς δεν μπορεί να την υπερασπιστεί ευθαρσώς, γίνεται με μισόλογα, με σημειολογικούς χρωματισμούς αγνοώντας τις μετατοπίσεις στο εκλογικό σώμα μετά το 2010. Όπως είναι επίσης λάθος να προκαταλαμβάνεται η γνώμη και η θέληση των συνέδρων.

Η προσθήκη στον τίτλο, “Προοδευτική Συμμαχία”, έγινε αποδεκτή – με ισχυρή πλειοψηφία στην ΚΕΑ – για να προχωρήσουμε, αφήνοντας την αξιολόγησή της, στο κύριο έργο που είναι η ανασυγκρότηση – διεύρυνση. Εσύ πώς προσεγγίζεις αυτό το ζήτημα;

Πρέπει κάθε στιγμή να επιλέγουμε ποια είναι τα βασικά επίδικα, ποια είναι τα ζητήματα που θα μας απασχολήσουν στο μέλλον. Υπάρχουν σύντροφοι που θεωρούν ότι το όνομα ήταν κάτι εξαιρετικά σημαντικό, άλλοι και άλλες που έθεταν -και σωστά- το ζήτημα της τήρηση της εσωκομματικής δημοκρατίας και του σεβασμού των διαδικασιών. Σε μια περίοδο διεύρυνσης βέβαια δεν είναι απόλυτα σαφές πώς μπορείς να εντάξεις τους νέους συντρόφους και συντρόφισσες στη διαδικασία λήψης αποφάσεων μέχρι το συνέδριο. Αλλά αυτό αποτελεί μια μεταβατική περίοδο. Προφανώς οι σύνεδροι θα ψηφίσουν το όνομα του κόμματος, οι σύνεδροι θα εκλέξουν τα νέα όργανα, οι σύνεδροι θα ψηφίσουν τα κείμενα του κόμματος. Και αυτά έχουν ιδιαίτερη σημασία. Έχει σημασία να συμφωνήσουμε όλοι και όλες ότι το κόμμα μας είναι ένα αριστερό κόμμα που έχει ως στόχο την αλλαγή του κοινωνικοοικονομικού μοντέλου και όχι την διαχείριση του υπάρχοντος, ότι πρέπει να απευθυνθούμε στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη την αριστερά και να ενισχύσουμε τους δεσμούς μας μαζί τους, ότι από εδώ και πέρα δεν υπάρχει καμία δικαιολογία παράκαμψης των δημοκρατικών διαδικασιών, ότι ο σκοπός σε καμία περίπτωση δεν αγιάζει τα μέσα, ότι το ηθικό μας πλεονέκτημα είναι κάτι που πρέπει να αποδεικνύουμε κάθε μέρα. Έχει σημασία να κάνουμε ξεκάθαρη τη θέση μας για τις εξορύξεις, να δούμε την θέση μας για την εξωτερική πολιτική, να δούμε την τακτική μας και την στρατηγική μας για τις συμμαχίες. Όλα αυτά πρέπει να τα συζητήσουμε συντροφικά. Και αυτό δεν γίνεται εξ αποστάσεως οπότε είναι πρόωρο να μιλήσουμε για την ημερομηνία του συνεδρίου. 

Υπάρχει το ζήτημα ενός κομματικού απολογισμού, που δεν έγινε. Επειδή πολλά λέγονται εναντίον του “βεβαρημένου 3%”, το ζήτημα της λειψής κομματικής οικοδόμησης δεν είναι ευθύνη, πρώτιστα, και της ηγεσίας;

Έχει δημιουργηθεί ομάδα για την εκπόνηση του κομματικού απολογισμού, την αποτελούν οι πρώην γραμματείς της Κ.Ε. και αλλά αξιόλογα στελέχη. Στο τέλος του μήνα θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους στα όργανα του κόμματος. Σημαντική βοήθεια στην ομάδα εργασίας, κατά τη γνώμη μου, είναι ο ψηφισμένος απολογισμός, ο οποίος περιέχει και στοιχεία κομματικής αποτίμησης. Είναι μοιρασμένη η ευθύνη, πολυπαραγοντική, αφού η κρίση του κομματικού φαινομένου είναι γενικευμένη. Η κρίση της πολιτικής ένταξης έχει τρόπους για την υπέρβαση της: την εσωκομματική δημοκρατία, την άμεση δημοκρατία, την κοινωνική δικτύωση, τα πολιτικά δικαιώματα των μελών. Ο ΣΥΡΙΖΑ του 3% και ο ΣΥΡΙΖΑ του 33% είναι προπαγανδιστική επινόηση, διχαστική και ανιστόρητη, κατασκευασμένη από ανθρώπους που αδιαφορούν ή παραποιούν την ιστορική διαμόρφωση του μεγαλύτερου κόμματος της ριζοσπαστικής Αριστεράς.

Και τώρα μια, τελευταία εύκολη, ερώτηση, εν πολλοίς, για να δανειστώ κάτι από το χιούμορ σου. Τι είναι το αριστερό κόμμα στην εποχή μας κατά τη γνώμη σου;

Ο Γιάννης Δραγασάκης στην προηγούμενη «Εποχή», έχει δύο επισημάνσεις που αξίζουν να τις συγκρατήσουμε. Το κόμμα πολιτικής ενότητας, το κόμμα χωρίς ιδεολογική ταυτότητα είναι έωλο, παρασέρνεται εύκολα στις ιδεολογίες του συρμού. Η εμπειρία μας στον Συνασπισμό το επιβεβαιώνει, δώσαμε σκληρές μάχες στο παρελθόν για να αποκτήσει τη ριζοσπαστική ταυτότητα, επιβραβεύτηκε. Η άλλη επισήμανση είναι το ερώτημα πώς διευθετεί ο ΣΥΡΙΖΑ την εσωτερική του ζωή, τις μικρο-εξουσίες που αναπτύσσονται, τις άμυνες απέναντι στην κρατικοποίηση. Σωστά ο Γιάννης θεωρεί ότι η τήρηση του Καταστατικού είναι καθοριστική. Συνοψίζοντας, χρειαζόμαστε ένα κόμμα συλλογικό διανοούμενο, με την έννοια της παραγωγής πολιτικής. Ένα κόμμα που υπερασπίζεται αξίες, ακόμα και στις πιο αντίξοες συνθήκες, αγκυρωμένο στην κοινωνική υποκειμενικότητα, χρήσιμο και συμμετοχικό στην κίνηση της κοινωνίας. Για να γίνουν τα παραπάνω, προϋπόθεση είναι η εσωκομματική δημοκρατία και τα πολιτικά δικαιώματα των μελών να μην εκχωρούνται στην ηγετική ομάδα, όσο φωτισμένη και αν είναι.

Ν. Φίλης: Μια πολύ ενδιαφέρουσα επιστολή!

«Ένα σημείωμα της ΕΛΣΤΑΤ που έχει αποσταλεί ταχυδρομικώς σε πολλά νοικοκυριά ενημερώνοντας για επικείμενη δειγματοληπτική έρευνα, μας θυμίζει τι σήμαιναν τα μνημόνια και πώς η πολιτική της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ αντέστρεψε εν μέρει τις επιπτώσεις τους πάνω στις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες»

Σχόλιο Νίκου Φίλη, τομεάρχη Παιδείας της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ: 
 

Ένα σημείωμα της ΕΛΣΤΑΤ που έχει αποσταλεί ταχυδρομικώς σε πολλά νοικοκυριά ενημερώνοντας για επικείμενη δειγματοληπτική έρευνα, μας θυμίζει τι σήμαιναν τα μνημόνια και πώς η πολιτική της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ αντέστρεψε εν μέρει τις επιπτώσεις τους πάνω στις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

Το 2015, η ανάλγητη πολιτική της κυβέρνησης Σαμαρά - Βενιζέλου είχε οδηγήσει το 22,2% του πληθυσμού (έναν στους τέσσερις πολίτες) στην «υλική στέρηση»: τόσο ήταν σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Αρχή το ποσοστό των Ελλήνων που δεν μπορούσε να ανταποκριθεί σε τουλάχιστον 4 από τις 8 βασικές υλικές ανάγκες (ανάμεσά τους, να πληρώσουν το ενοίκιο, να κάνουν διακοπές για μια μόλις βδομάδα, να ζεστάνουν το σπίτι, να καλύψουν επαρκώς τη διατροφή της οικογένειας και άλλα). Το ποσοστό σταθεροποιήθηκε σε αυτή την περιοχή (21-22%) ως το 2017 και μειώθηκε στο 16,7% το 2018. Στην ιστοσελίδα της ΕΛΣΤΑΤ αναζήτησα και βρήκα το ποσοστό του 2019 που δεν έχει συμπεριληφθεί στην επιστολή: η υλική στέρηση μειώθηκε ακόμα περισσότερο, στο 16,2%.

Υλική στέρηση 16,2% δεν είναι φυσικά... θρίαμβος. Ήταν το θετικό -συγκριτικά- αποτέλεσμα μιας δύσκολης μάχης που δώσαμε ως κυβέρνηση εν μέσω φρικτών μνημονιακών καταναγκασμών. Ποσοστό που απέχει ακόμα πολύ από το προ-μνημονιακό 11%.

Λάθη κάναμε πολλά. Υπήρξαν ομάδες του πληθυσμού που είδαν την βελτίωση στο συγκεκριμένο πεδίο, όπως αποδεικνύει η στατιστική καταγραφή. Άλλες ίσως όχι. Πολλά πράγματα θα ήταν καλύτερο να έχουν γίνει διαφορετικά. Αλλά η μεγάλη εικόνα είναι ότι παλέψαμε να απαλύνουμε τις επιπτώσεις των μνημονίων σε εκείνους που είχαν τη μεγαλύτερη ανάγκη. Ήταν μια ταξική επιλογή που δεν είχαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις και όπως το φανερώνει καθημερινά, δεν το έχει ούτε η τρέχουσα.

Καταγεγραμμένη ιστορικά και η έξοδος από τα μνημόνια τον Αύγουστο 2018. Από εκείνο το σημείο και μετά νομοθετούσαμε ελεύθερα, έστω κι αν τηρούσαμε τους συμφωνημένους κανόνες.

Είναι μεγάλη συζήτηση γιατί τον Ιούλιο 2019 ο λαός επέλεξε να τον κυβερνήσουν αυτοί που βούλιαξαν την χώρα και διπλασίασαν μέσα σε μια πενταετία τα ποσοστά φτώχειας και στερήσεων. Θα την κάνουμε άλλη στιγμή. Σήμερα μένω σε αυτό το ενδιαφέρον στατιστικό στοιχείο που ταχυδρομήθηκε στα νοικοκυριά. Ελπίζω οι παραλήπτες να το προσέξουν. Το βέβαιο είναι ότι ως αντιπολίτευση θα δώσουμε τη χρονιά που έρχεται πιο σκληρούς αγώνες για να αναδείξουμε τις ταξικές πτυχές της κυβερνητικής πολιτικής την ώρα που μαθαίνοντας από τα λάθη μας (και συζητώντας για αυτά) γινόμαστε καλύτεροι, ώστε να κυβερνήσουμε ξανά.