Θεσμικό όχημα για ιστορικά τραύματα

Βασίλης Σκλιας  συνδικαλιστής στην Ε.Ε.

Συμπέρασμα: Οι χώρες όπου οι διαφορετικές εκδοχές της ιστορίας τους διχάζουν ακόμη την κοινωνία δεν διανοούνται να τις φέρουν ως ζητήματα προς συζήτηση στην Ε.Ε.

Είναι κοινό μυστικό. Με τις διευρύνσεις της από το 2004 και μετά η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει καταφέρει να αφομοιώσει τις χώρες που ήρθαν να προστεθούν εξ Ανατολών. Διαφορετικές πολιτικές διαδρομές, αντίστοιχα διαφορετικές κοινωνικές συνειδήσεις.

Σαν να επιβιώνει η βαριά σκιά που χώριζε την Ευρώπη στα δύο.

Στη δυτική, η κοινωνική πρόοδος που σημειώθηκε -ως απάντηση στο παράδειγμα του «υπαρκτού σοσιαλισμού»- μέχρι την άνοδο της Θάτσερ ανεστράφη. Η επίγνωση όμως αυτής της κοινωνικής οπισθοδρόμησης υπάρχει στα μυαλά των εργαζομένων και η φλόγα της ανατροπής της νεοφιλελεύθερης αποδόμησης, αν μη τι άλλο, συντηρείται.

Στην ανατολική, τέτοια πορεία δεν υπήρξε. Οι χώρες που βρέθηκαν στη μέγγενη της αντιπαλότητας μεταξύ Πρωσίας και Ρωσίας, αργότερα μεταξύ Τρίτου Ράιχ και Σοβιετικής Ένωσης, τώρα πάλι μεταξύ μιας γερμανικής Ευρωπαϊκής Ένωσης και μιας αυταρχικής Ρωσίας, ανέπτυξαν το άγχος της διάσωσης της ταυτότητάς τους.

Στη δυτική/νότια Ευρώπη, οι κομμουνιστές αναδείχτηκαν πρωτοπόροι στον αγώνα για την ελευθερία κατά του φασισμού και για κοινωνική δικαιοσύνη.

Στην ανατολική, αντίθετα, ο «κομμουνισμός» ταυτίστηκε στα πνεύματα των ανθρώπων με ένα καταπιεστικό (και καταθλιπτικό) καθεστώς. Ο ναζισμός, εξ ορισμού εθνικιστικός, φαινόταν πιο οικείος στην τάση αυτοσυντήρησης της εθνικής ταυτότητας, απ’ ό,τι ο «κομμουνισμός», διεθνιστικός μεν, υπό σοβιετική διαχείριση δε.

Με αφορμή την εσθονική πρωτοβουλία για τα ιστορικά δεινά που επεσώρευσαν τα «κομμουνιστικά» καθεστώτα, το ερώτημα είναι: Τι εξυπηρετούν σήμερα; Όταν μάλιστα χρησιμοποιούν ως όχημα τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για να επιβάλουν τη δική τους θεματολογία σε ολόκληρη την Ένωση;

Στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το 2016, στήθηκε έκθεση για τα 60άχρονα της σοβιετικής εισβολής στη Βουδαπέστη του 1956. Σε μια στιγμή όπου το καθεστώς Ορμπάν προκαλεί πονοκεφάλους και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και αυτό για διάφορους λόγους. Ένας απ’ αυτούς είναι το κλείσιμο των συνόρων προς αποτροπήν εισβολής των απίστων σε μια χριστιανική χώρα.

Από πίσω είναι πρόδηλη η βούληση να προκαλέσει συμπάθεια για τα πάθη του ουγγρικού λαού παροχετεύοντας την προσοχή από τη σημερινή εθνικιστική και υπερσυντηρητική στροφή της χώρας και τη διακηρυγμένη άρνηση αλληλεγγύης της απέναντι στο πρόβλημα των προσφύγων. «Αλληλεγγύη με το ζόρι δεν γίνεται», είπε ο Ούγγρος πρέσβης στο Λουξεμβούργο.

Η Εσθονία, όπως και άλλες βαλτικές χώρες, που ζουν με την ψύχωση της κυριαρχίας της Σοβιετικής Ένωσης, μεταλλαγμένη σε ψύχωση επιβουλής της Ρωσίας, εκμεταλλεύεται σήμερα τον θεσμικό της ρόλο (εκ περιτροπής Προεδρία του Συμβουλίου) για να πει τον πόνο της.

Η αφήγηση, ή η διεκτραγώδηση, του πόνου γίνεται με κάποιον σκοπό: να προκαλέσει τη συμπάθεια. Και ασφαλώς να εξαργυρώσει αυτή τη συμπάθεια.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, προσπαθεί να συσπειρώσει τις πιο αντιδραστικές δυνάμεις στην Ευρώπη σήμερα, που ο «κομμουνισμός» δεν υπάρχει πλέον στη γειτονιά μας ως καθεστώς. Άρα, κατά τίνων στρέφεται; Κατά των σημερινών κομμουνιστών και των συνοδοιπόρων αυτών, και ο νοών νοείτω.

Αλλά και κατά των ρωσικής καταγωγής κατοίκων της που παραμένουν ανιθαγενείς, αφού η Εσθονία τους στερεί την ιθαγένεια. Η Ε.Ε. σιωπηρώς ανέχεται αυτή την κατάσταση.

Και ένα κρίσιμο ερώτημα: Τι θα γινόταν δηλαδή αν κάθε κράτος - μέλος μετέφερε τον πόνο του και τη δική του εκδοχή της ιστορίας και την επέβαλλε ως θεματολογία στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε.;

Τι θα γινόταν αν η Ισπανία έφερνε ως θέμα προς συζήτηση και, γιατί όχι, προς ψήφιση τον εμφύλιο πόλεμό της; Τι θα γινόταν αν η Ελλάδα έφερνε στην Ε.Ε. το θέμα του δικού της εμφυλίου;

Και το παρεπόμενο ερώτημα είναι: Από ποια σκοπιά θα παρουσιάζονταν αυτά τα θέματα; Ποιοι ήσαν τα θύματα και ποιοι οι θύτες;

Συμπέρασμα: Οι χώρες όπου οι διαφορετικές εκδοχές της ιστορίας τους διχάζουν ακόμη την κοινωνία δεν διανοούνται να τις φέρουν ως ζητήματα προς συζήτηση στην Ε.Ε.

Εκείνες όπου έχει επιβληθεί μια πλειοψηφία αρκετά συντριπτική ώστε να μπορεί να «συντρίβει» τις μειοψηφίες αισθάνονται αρκετά σίγουρες για το δίκιο τους και το αποτολμούν.

Δεν θα έπρεπε κάποιος από τους πολλούς «αρμόδιους» της Ε.Ε. να τους συστήσει ευγενικά ότι τέτοια πράγματα δεν πρέπει να γίνονται;