Πως συγκροτείται ένα Πολιτικό Υποκείμενο;

Δημήτρης Γιατζόγλου

Το μείζον και οι αιτίες του

Το κείμενο του απολογισμού καταγράφει διάφορες όψεις του προβλήματος κόμμα. Το κάνει χωρίς έναν ερμηνευτικό ειρμό. Πολλαπλασιάζει τις απορίες. Θα διατυπώσω κάποιες δικές μου: Επισημαίνεται σωστά ότι η μαζική μετακίνηση στελεχών από το κόμμα στην κυβέρνηση αποδυνάμωσε το κόμμα. Το ερώτημα είναι εύλογο: Γιατί δεν υπήρξε ο αναγκαίος σχεδιασμός της κατανομής τους; Επισημαίνεται ότι η «απόσυρση» (!) του κόμματος από την λήψη των αποφάσεων συνιστούσε σημαντική ανεπάρκεια. Τα ερωτήματα είναι πολλαπλάσια: Το κόμμα αποφάσισε οικειοθελώς να αποσυρθεί με απόφαση των διευθυντικών του οργάνων, η απόσυρση του επιβλήθηκε από πεποίθηση, ήταν αποτέλεσμα της σαγήνης του κυβερνητισμού; Οι συμβατικές απαντήσεις δεν έχουν νόημα.
Αυτό που έχει σημασία είναι το μείζον και οι αιτίες του: Κατά την περίοδο της διακυβέρνησης, κυβέρνηση και κόμμα δεν αναζήτησαν την νέα εκείνη σχέση που θα προκαλούσε μια αμοιβαία ενδυνάμωση, για να καταλήξουν τελικά στην μη-σχέση. Το κόμμα παροπλίζεται πολιτικά. Εκπίπτει του ρόλου του ως πολιτικού υποκειμένου. Οι δεσμοί του με τις κοινωνικές του αναφορές αποδυναμώνονται. Το αποκλειστικό πολιτικό κέντρο παραγωγής και άσκησης πολιτικής είναι η κυβέρνηση.

 Όμως η σχέση της με την κοινωνία δεν διαμεσολαβείται από μια ευδιάκριτη «Δομή Πεποιθήσεων». (δεν θα μπορούσε άλλωστε). Το κόμμα ως το πολιτικό υποκείμενο της διαμεσολάβησης απουσιάζει. Λείπει λοιπόν το ιδεολογικό πλαίσιο που μέσα του νοηματοδοτούνται επιλογές και πρακτικές. Μια πολιτική που ασκείται αποκλειστικά στην πολιτική κορυφή με τον αυτόματο πιλότο της γενικής πολιτικής απεύθυνσης, και μια πολιτική αντιπαράθεση που διεξάγεται στα μίντια, τις περισσότερες φορές με την πολιτικολογία του τίποτα, καθιστά περιττό το κόμμα. Και χωρίς το κόμμα η κοινωνία «θεάται» αμέτοχη τις πολιτικές συγκρούσεις, με την παθητική στάση της ανάθεσης. Η πρακτική της ηγεμονίας χωρίς την συνέργεια των κοινωνικών δυνάμεων είναι αδύνατη. Οι αιτίες της εκλογικής ήττας μπορούν να αναζητηθούν και σ΄ αυτό το σημείο.

 Η επιστροφή στη διακυβέρνηση

Η ανασυγκρότηση του κόμματος έχει ως θεμελιώδη όρο την ανάκτηση του πολιτικού του ρόλου, την επανίδρυσή του ως πολιτικού υποκειμένου. Αυτό απαιτεί την αλλαγή του υποδείγματος άσκησης πολιτικής που κυριάρχησε στην περίοδο της διακυβέρνησης. Απαιτεί την υλικότητα της παρουσίας του κόμματος εκεί που πρωτογενώς διεξάγονται οι ταξικές συγκρούσεις και αναδεικνύονται τα «μικρά» της διαλυμένης ζωής των ανθρώπων ͘ και που, από αποσπασματικά θραύσματα της εμπειρίας, πρέπει να ενταχθούν στην μεγάλη εικόνα των αγώνων για ένα διαφορετικό συλλογικό μέλλον από αυτό που θέλουν να επιβάλλουν οι πολιτικοί διαχειριστές του ολοκληρωτικού καπιταλισμού.

 Ο «αναντικατάστατος ρόλος» του κόμματος, η μαζικότητα και η λαϊκότητά του δεν θα κατακτηθούν από απόσταση και δια της εκφώνησης ͘ με την κατασκευή μιας ασπόνδυλης ταυτότητας και με διάφορες οργανωτικές «καινοτομίες» που ρευστοποιούν δομές και λειτουργίες και που στο όνομα της δημοκρατίας ενισχύουν τον συγκεντρωτισμό.
Η επιστροφή στην διακυβέρνηση απαιτεί πολλά περισσότερα από μια μεσοπρόθεσμη στρατηγική που επιστρατεύει την μάλλον βιαστική πρόβλεψη της σύντομης δεξιάς παρένθεσης και το σύνθημα της όπου να ΄ναι «δεύτερης φοράς αριστερά». Απαιτεί μια αντιπολιτευτική κριτική στην κυβέρνηση της Ν.Δ. που δεν επικεντρώνεται στην έλλειψη αποτελεσματικότητάς της, αλλά θέλει να αποτρέψει αυτήν την «αποτελεσματικότητα».

 Απαιτεί ένα Ιδεολογικό Πρόγραμμα που θα διευρύνει το αριστερό φρόνημα στην κοινωνία ͘ και το παράδειγμα μιας δράσης που να δείχνει ότι «μια άλλη σχέση των ανθρώπων με την πολιτική είναι εφικτή». Κοντολογίς, αυτή τη φορά, αν η επιστροφή δεν προκύψει ως εγχείρημα ηγεμονίας μπορεί να καθυστερήσει επικίνδυνα.

Υ.Γ. Αντί για μια συζήτηση για όλα αυτά και άλλα συναφή, ο θόρυβος για το ποια είναι τα brand names του εγχειρήματος καλά κρατεί. Μόνο που τα κόμματα της Αριστεράς δεν είναι επιχειρήσεις.