Για ένα σύγχρονο αριστερό κόμμα εξουσίας

Του Άγγελου Μανταδάκη

 Τρία χρόνια μετά την πολιτική μας εκτόξευση στη θέση του πρωταγωνιστή, δίνουμε για λογαριασμό της Ελλάδας την πιο δύσκολη μάχη της Μεταπολίτευσης.

Το εγχείρημα που ανέλαβε ο ΣΥΡΙΖΑ, η έξοδος της χώρας από την κρίση και τα Μνημόνια με την κοινωνία όρθια, είναι εγχείρημα μεγάλων διαστάσεων. Έχει να αντιμετωπίσει όχι μόνο τις δυνάμεις που επιλέγουν την Ευρώπη του νεοφιλελεύθερου δόγματος και των κλειστών συνόρων, αλλά και το πολιτικό, οικονομικό και μιντιακό κατεστημένο της χώρας που δεν συμβιβάζεται με την ήττα του σε τρεις αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις και επιδιώκει την πτώση της κυβέρνησης.

Ο κόσμος γύρω μας αλλάζει με γοργούς ρυθμούς. Νέοι παγκόσμιοι παίκτες εμφανίζονται και επηρεάζουν τις εξελίξεις, όπως ο παράγοντας "Κίνα". Οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή συντείνουν στη διαμόρφωση μιας πολυσύνθετης κατάστασης πραγμάτων που μας θέτουν μπροστά σε νέα δεδομένα, όπως το προσφυγικό.

Χρειαζόμαστε έναν πολιτικό φορέα -όχημα- ισχυρό, για να μας μεταφέρει με επιτυχία στην κλίμακα του μεγάλου κόμματος, της ευρείας αριστερής παράταξης που μπορεί να στηρίξει αποτελεσματικά το έργο μιας σύγχρονης ριζοσπαστικής Αριστεράς και μάλιστα στην ελληνική εκδοχή του.

Αυτό το κόμμα που ήδη έχουμε δεν μπορεί να παίξει αυτό τον ρόλο με την καθημερινή του λειτουργία, τις δυνάμεις που διαθέτει και την ξεπερασμένη δομή του. Δεν βοηθά στη συσπείρωση ευρύτερων δυνάμεων γύρω από τους στόχους του, δεν δημιουργεί δυναμικές μέσα στην κοινωνία.

Ο λόγος του αριθμού των μελών του προς εκείνο των ψηφοφόρων του παραμένει δυσανάλογος. Οι αρχικοί φόβοι για τη... μαζική εισβολή στοιχείων από το βαθύ κράτος του ΠΑΣΟΚ, ώστε να καταλάβουν καίρια πόστα στον κυβερνητικό μηχανισμό του ΣΥΡΙΖΑ, δεν επαληθεύτηκαν.

 Κόμμα των μελών: Το θέλουμε;

Είναι η κρίσιμη στιγμή να κάνουμε τη μεγάλη ανατροπή. Να αλλάξουμε πολλά μέσα στο κόμμα: στο στιλ λειτουργίας, την οργανωτική του δομή, τον τρόπο παρέμβασής του στην κοινωνία, την πολιτική ανάδειξης στελεχών.

Όταν μιλάμε για κόμμα των μελών, οφείλουμε να το εννοούμε. Να εξασφαλίσουμε όλες εκείνες τις λειτουργίες που θα καθιστούν το μέλος ενήμερο, συμμέτοχο και συνυπεύθυνο για τις κρίσιμες αποφάσεις.

Να κάνουμε έτσι ελκυστική την εσωκομματική ζωή στη νεολαία και στις παραγωγικές ηλικίες. Χωρίς αυτές δεν θα υπάρξει καμία δυναμική ανατροπής και το κόμμα, είτε στην κυβέρνηση είτε στην αντιπολίτευση, θα οδηγείται στη φθορά.

Αν αντί γι' αυτό παρατάξουμε τη φοβία και την ανασφάλεια που μας κυριαρχούν κάθε φορά που στο κομματικό σώμα εισέρχονται νέα πρόσωπα και αμφισβητούν πιθανόν την ιδιότητά μας ως τοπικού ηγετικού παράγοντα, τότε θα κλειδώσουμε τις πόρτες και θα εγκαταστήσουμε face control για τους εισερχόμενους. Ο ρόλος του απλού αφισοκολλητή, ακροατή και μεταφορέα της κομματικής γραμμής δεν ταιριάζει σε ένα σύγχρονο κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς, όπως θέλουμε τον ΣΥΡΙΖΑ.

Κόμμα ανοιχτό στην κοινωνία δεν σημαίνει προφανώς όπως ορισμένες φορές ερμηνεύεται με το σλόγκαν «είδα φως και μπήκα». Σημαίνει όμως κόμμα με ανοιχτά κανάλια επικοινωνίας και ισχυρή παρουσία στους κοινωνικούς αγώνες μέσα από τους οποίους εμπλουτίζεται και ανανεώνεται το κομματικό δυναμικό.

Το μέλος δεν μπορεί να καλείται μια φορά τον μήνα να ακούσει την πολιτική μας ανάλυση ή να ενημερωθεί για τις πολιτικές εξελίξεις τις οποίες ήδη γνωρίζει. Ένας αριστερός μαχόμενος πολίτης είναι στο κόμμα για να συμμετέχει στη διαμόρφωση των σημαντικών αποφάσεων, να συμβάλει στην παραγωγή ιδεών και μέσω αυτών να προωθεί την επανασύνδεση του πολίτη με την πολιτική. Αυτή είναι και μία από τις θεμελιώδεις επιδιώξεις των αριστερών κομμάτων. Φραγμός στην αποπολιτικοποίηση και την ιδιώτευση που ανοίγουν τον δρόμο στον φασισμό.

 Η ευθύνη της Αριστεράς σήμερα

Τα κόμματα της Αριστεράς, σε ευρωπαϊκό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο, δεν έχουν κατορθώσει να παρουσιάσουν ένα άλλο πρότυπο πολιτικής συλλογικότητας που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες. Μέσα σε αυτή τη γενική αδυναμία λειτουργεί και ο ΣΥΡΙΖΑ. Όπως λέει ο καθηγητής Κώστας Δουζίνας, η ένταξη σήμερα του πολίτη σε κόμματα είναι πολύ πιο δύσκολη από παλιιότερα, αφού ο θεσμός των κομμάτων έχει εισέλθει σε νέα φάση, που αλλάζει τον τρόπο δημιουργίας και λειτουργίας τους. Η Αριστερά κατά προτεραιότητα ενδιαφέρεται για την υπέρβαση των δυσχερειών αυτής της φάσης, γιατί η απομάκρυνση των πολιτών από τον κομματικό θεσμό ωφελεί μόνο τη Δεξιά.

Το πολυτασικό κόμμα, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν είναι πολυκεντρικό. Αυτή η αντίληψη οδηγεί στην πολυγλωσσία, κακέκτυπο της πολυφωνίας, που δεν υπηρετεί την ανάγκη του διαλόγου και της επεξεργασίας θέσεων, αλλά καλλιεργεί τη σύγχυση όσον αφορά την εικόνα του κόμματος.

Η επιδίωξη της συγκρότησης κόμματος μελών ταυτίζεται με τη δημοκρατική λειτουργία και την ύπαρξη αυθεντικών τάσεων και όχι μηχανισμών μέσα στο εσωτερικό του. Η μέχρι τώρα εμπειρία μας, τουλάχιστον στον ΣΥΝ, που πρώτος καθιέρωσε στην πολιτική ζωή τον θεσμό των τάσεων, μας δείχνει ότι χρειάζεται η αντίστοιχη κουλτούρα στα μέλη και κυρίως στις ηγετικές ομάδες. Το κόστος της δημοκρατίας είναι συνήθως βαρύ. Γι' αυτό και όσοι κάνουν χρήση των δικαιωμάτων που μας παρέχει η δημοκρατία πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στο τι λένε, πώς και πότε το λένε. Ο τραυματισμός του κόμματος από την πολυγλωσσία είναι πολλές φορές μη αναστρέψιμος.

Οι τάσεις οφείλουν να επεξεργάζονται ιδέες και να ενισχύουν τον εσωκομματικό διάλογο. Όχι όμως και να μονοπωλούν τις εσωκομματικές διαδικασίες, υπονομεύοντας το δικαίωμα ενός νέου στελέχους να δοκιμάσει τις δυνάμεις του εκλεγόμενο σε ένα κεντρικό ή περιφερειακό όργανο του κόμματος.

Ανοιχτό κόμμα είναι εκείνο που προσφεύγει στους φίλους του, πέρα από τα μέλη του, σε κάθε περίπτωση που χρειάζεται να πάρει σημαντικές αποφάσεις. Γιατί άραγε το επόμενο εκλογικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ να μη δοθεί σε ευρεία διαβούλευση και να εγκριθεί απευθείας από τον λαό σε μια μεγάλη πανελλαδική ψηφοφορία;

Γιατί να μην οργανώσουμε ημέρες αφιερωμένες στους κομματικούς φίλους και συμπαθούντες, που θα έρθουν στα γραφεία μας και θα θέσουν τα ζητήματα της γειτονιάς τους παρουσία των τοπικών στελεχών και βουλευτών;

Βιώνουμε μια εμπειρία πρωτόγνωρη στην Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη. Ένα κόμμα της Αριστεράς με κοινοβουλευτικές διαδικασίες έρχεται γα να ασκήσει την κυβερνητική εξουσία - και μάλιστα σε περίοδο πολύ βαθιάς κρίσης.

Η δυσκολία είναι προφανής. Δεν υπάρχουν όμως μοντέλα όσον αφορά τη σχέση κυβέρνησης - κόμματος. Είναι τα νερά άγνωστα. Κάθε ημέρα προσθέτουμε και μια εμπειρία...

Κυβέρνηση και κόμμα συμπλέουν προς τον ίδιο σκοπό, αλλά με διαφορετικούς ρόλους. Κοινός στόχος η συμμετοχή τού πολίτη στη διαχείριση όλων αυτών που τον αφορούν. Η διαφάνεια, η δημοκρατία, η διάλυση των κυκλωμάτων και του παρακράτους της διαπλοκής. Αυτά είναι άλλωστε που περιμένει κατά κύριο λόγο ο ελληνικός λαός.

Τι μοντέλο κόμματος επιθυμούμε;

Τα μοντέλα των κομμάτων έχουν στενή σχέση με τη φυσιογνωμία και τη στρατηγική τους. Αν και δεν υπάρχει ενιαίος τύπος κομμάτων, ωστόσο η ιστορική τους προέλευση και τα κοινά χαρακτηριστικά τους ως προς τη στρατηγική συχνά οδηγούν σε παρεμφερή μοντέλα. Ο τύπος των κομμάτων που συγκροτούν τις μεγάλες ευρωπαϊκές οικογένειες (Σοσιαλδημοκρατία και Χριστιανική Δημοκρατία) έχει μια σειρά κοινά γνωρίσματα που διαφέρουν από τα αμερικανικού τύπου ασπόνδυλα κόμματα. Και οι δύο αυτοί τύποι κομμάτων διαφέρουν ριζικά από το λεγόμενο tea party, το αντιδραστικό μόρφωμα των ΗΠΑ, ένα μη κόμμα προπαγάνδας. Ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως και το Podemos στην Ισπανία, αντιπροσωπεύουν τη νεότερη γενιά αριστερών κομμάτων εξουσίας, με διαφοροποιήσεις, όπως και το πορτογαλικό Μπλόκο.

Ο ΣΥΡΙΖΑ, ενσωματώνοντας στην πρακτική του τα βιώματα και τις εμπειρίες μιας μακράς και πολυκύμαντης διαδρομής της Ελληνικής Αριστεράς και συνθέτοντας την πείρα και την γνώση της ευρωπαϊκής αριστερής σκέψης και δράσης, μπορεί να διαμορφώσει τους όρους για ένα σύγχρονο αριστερό κόμμα εξουσίας.