Το επώδυνο νεοφιλελεύθερο «μετα-δανικό μοντέλο»

Θάνος Παναγόπουλος

Σε όλο το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, το κόμμα το οποίο πλειοδοτούσε προεκλογικά σε υποσχέσεις για φοροελαφρύνσεις στη Δανία έχανε τις εκλογές. 

  Εξαίρεση υπήρξε μόνο το 1973 όταν ενισχύθηκε η Ακροδεξιά (Fremskridpartiet) με αίτημα φοροαπαλλαγής. 

  Οι πολίτες της σκανδιναβικής αυτής χώρας απολάμβαναν ιδιαίτερης ανταποδοτικότητας των φόρων και έτσι με προθυμία χρηματοδοτούσαν το υψηλό επίπεδο των παρεχομένων κρατικών υπηρεσιών.

  Το λεγόμενο «δανικό μοντέλο» βασιζόταν στον κοινωνικό διάλογο και στη συναίνεση για τη δημιουργία ενός κοινωνικού κράτους όπου σημαντικό τμήμα των φόρων επιστρεφόταν στους πολίτες με την παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών σε Παιδεία, Υγεία και περίθαλψη. 

  Αυτό συνέβαινε έως πρόσφατα, όταν η συνολική φορολογική επιβάρυνση (τα καθαρά έσοδα από φόρους και κοινωνικές εισφορές) ξεπερνούσε συνολικά το 50% μία από τις μεγαλύτερες στον κόσμο, και όταν η φοροδιαφυγή ήταν ιδιαίτερα περιορισμένη. 

  Επιπλέον δε, η συρρίκνωση του δημοσίου τομέα και η μείωση της φορολογίας βρισκόταν για πολλά χρόνια εκτός ατζέντας πολιτικών αντιπαραθέσεων.

  Η εικόνα αυτή τα τελευταία χρόνια μεταβλήθηκε και προγραμματίζεται από τη σημερινή κυβέρνηση να αλλάξει δραστικά. Από τον Ιούνιο του 2015 πρωθυπουργός της χώρας είναι ο Λαρς Λόκε Ράσμουσεν του φιλελεύθερου Venstre, ο οποίος μετά τον τελευταίο ανασχηματισμό συνεργάζεται με άλλα δύο δεξιά κόμματα, τη Φιλελεύθερη Συμμαχία και το Συντηρητικό Κόμμα. 

  Σημειωτέον ότι η δεξιά στροφή στη Δανία συνοδεύτηκε παράλληλα και από τη μεγάλη άνοδο του ακροδεξιού Λαϊκού Κόμματος, το οποίο, με ποσοστό 21,1% και με παρουσία 37 βουλευτών στην 179μελή Βουλή, είναι η δεύτερη πολιτική δύναμη της χώρας.

  Αυτή η στροφή προς τα δεξιά «χρωματίστηκε» βεβαίως και από την ανάλογη φορολογική πολιτική. Η Δανία ήταν από τις χώρες εκείνες που, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΟΟΣΑ, κατέγραψαν την μεγαλύτερη μείωση της φορολογίας το 2015. 

  Αυτή η προς τα δεξιά στροφή όμως συνεπάγεται και ένα τεράστιο κόστος. 

  Για παράδειγμα, γίνεται συζήτηση να απολυθούν περίπου 1.000 καθηγητές Λυκείων προκειμένου να θεσπιστούν φοροελαφρύνσεις για τα υψηλότερα εισοδηματικά κλιμάκια. 

  Ως τώρα, η δεξιά κυβέρνηση έχει περικόψει τα επιδόματα απορίας, έχει περικόψει τις φοιτητικές υποτροφίες, έχει κόψει κονδύλια για την έρευνα και τον πολιτισμό, καταργεί κανάλια στην κρατική τηλεόραση και στο ραδιόφωνο, κλείνει σχολεία, ορχήστρες, καλλιτεχνικούς οργανισμούς και όλα αυτά για τις φοροελαφρύνσεις των κατεχόντων. 

  Παρ’ ότι οι σοσιαλδημοκρατίες λειτούργησαν επιτυχώς στα σκανδιναβικά κράτη μέχρι πρότινος, επιχειρείται το ξήλωμα αυτού του επιτυχημένου μοντέλου «welfare». 

  Πρόσφατο παράδειγμα, η περικοπή του «SU» (της φοιτητικής υποτροφίας) κατά 20%, κάτι που θα ωθήσει, όπως αναμένεται, τους φοιτητές να συνάψουν φοιτητικά δάνεια.

  Στον απόηχο της δεξιάς στροφής που παρατηρείται τον τελευταίο καιρό, με αποκορύφωμα την εκλογική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος εξελέγη υποσχόμενος μειώσεις φόρων (πρόσφατα ο εκλεκτός του Τραμπ για τη θέση του υπουργού Οικονομικών Στίβεν Μνούτσιν προανήγγειλε μείωση του ομοσπονδιακού φόρου των επιχειρήσεων από το 35% στο 15%), ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κυριάκος Μητσοτάκης υπόσχεται μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 30% και περικοπή φόρων για τις επιχειρήσεις. 

  Κάτι που αναμένεται να οδηγήσει σε εκτροχιασμό των δημόσιων οικονομικών.

  Και «αντίδοτο» στον εκτροχιασμό αυτό θα είναι προφανώς η περαιτέρω περικοπή των κονδυλίων του προϋπολογισμού. 

  Μια πολιτική που ήδη εφαρμόζεται στο πλαίσιο υλοποίησης του προγράμματος που συμφωνήθηκε με τους δανειστές, αλλά βρίσκεται στα όριά της για την ομαλή λειτουργία του κράτους. 

  Αλλά ακόμη και υπό αυτές τις συνθήκες, επιτρέπει, με βάση τον προϋπολογισμό που ψηφίζεται τέλος της άλλης εβδομάδας, την εφαρμογή του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης, που απαιτεί 760 εκατ. ευρώ για το 2017, την εκταμίευση 100 εκατ. ευρώ για ρυθμίσεις σε υπερχρεωμένα νοικοκυριά και άλλα 300 εκατ. ευρώ για παρεμβάσεις σε υγεία και περίθαλψη. 

  Πρακτικά, μείωση φόρων στην παρούσα φάση (και ενώ μόνο η μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 30% θα πρέπει να βρει ισοδύναμα μέτρα λιτότητας 800 εκατ. ευρώ, ποσό που ασφαλώς θα εκτιναχθεί με τη μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων) και με το νέο μεσοπρόθεσμο υπό κατάρτιση, σημαίνει ξήλωμα έστω και του ατροφικού στα χρόνια της κρίσης κοινωνικού κράτους, μειώσεις μισθών και απολύσεις.