Η αθλιότητα της μακεδονολογίας

Γιάννης Κιμπουρόπουλος

Είχε δίκιο ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης με την προ 25ετίας περίφημη πρόβλεψή του ότι «σε δέκα χρόνια κανείς δεν θα θυμάται το θέμα των Σκοπίων». Στην πράξη αυτό συνέβη. Παρότι η FYROM αναγνωρίστηκε από δεκάδες χώρες με τη συνταγματική ονομασία της, παρότι η προσωρινή διεθνής ονομασία της συνήθως αγνοούνταν στα διεθνή fora -άλλοτε από άγνοια, άλλοτε από μεθοδεύσεις-, παρότι ένας μικρός στρατός διπλωματών έχτισε καριέρες με τη διαχείριση της πολύχρονης στασιμότητας, η ελληνική κοινωνία λίγο ασχολήθηκε με το θέμα.

Μετά την έξαρση του 1992-93, όλα τα κοινωνικά στρώματα, τα οικονομικά λόμπι και τα κόμματα που επένδυσαν στην εθνικοπατριωτική ρητορεία απορροφήθηκαν στους άλλους στόχους τους. Η Πολιτική Άνοιξη του Α. Σαμαρά, κατ’ εξοχήν γέννημα της «μακεδονικής κρίσης», δεν άντεξε πάνω από τρία χρόνια, πριν μπει σε τροχιά φθοράς και εξαφάνισης.

Είχε δίκιο, λοιπόν, ο Μητσοτάκης. Όπως είχε δίκιο και ο Σαββόπουλος, στον οποίο αποδίδεται η άλλη παροιμιώδης φράση -σαφώς ρατσιστικής χροιάς-, ότι το πρόβλημα με το όνομα της FYROM θα λυνόταν εύκολα «αν ανοίγαμε ένα μεγάλο σούπερ μάρκετ στα Σκόπια» (κατά μία εκδοχή μίλησε για «μπακάλικο»). Αυτό ακριβώς έκανε η ελληνική επιχειρηματική ελίτ. Άνοιξε ή αγόρασε μπακάλικα, σούπερ μάρκετ, λατομεία, διυλιστήρια, δίκτυα διανομής καυσίμων, τσιμεντάδικα, εμφιαλωτήρια, χαλυβουργεία, κατασκευαστικές, φασονάδικα. Περίπου 400 επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων δραστηριοποιούνται στη FYROM, ενώ η Ελλάδα είναι ο τρίτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της μετά τη Γερμανία και τη Βρετανία.

Ο «πατριωτισμός» της ελληνικής ελίτ δεν την εμπόδισε να προσαρμοστεί στο παράδοξο μείγμα εθνικιστικής υστερίας και φορολογικής - μισθολογικής άφεσης υπέρ ξένων επενδυτών που τους πρόσφερε η εξουσία Γκρούεφσκι στη FYROM. Οι Έλληνες «μπίζνεσμεν» δεν είχαν καμιά αναστολή να βάζουν φαρδιές πλατιές τις υπογραφές τους σε έγγραφα με τη σφραγίδα «Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Η «μακεδονολογία», γύρω από την οποία πολλοί προσπάθησαν (και ξαναπροσπαθούν) να συγκροτήσουν μια νέα «εθνική ιδεολογία», ενδεχομένως κι έναν πολιτικό φορέα εθνικιστικής -ακροδεξιάς χροιάς, υπονομεύτηκε από πολλούς παράγοντες. Τη δεκαετία του 1990 το «εκσυγχρονιστικό» σχέδιο και η ένταξη στο ευρώ απορρόφησε σχεδόν όλο το πολιτικό σύστημα και τα κοινωνικά στρώματα που τα στήριζαν ως απόλυτες «εθνικές προτεραιότητες».

Την επόμενη δεκαετία κυριάρχησε ως «εθνικός» στόχος ο αναπτυξιακός πρωταθλητισμός της Ελλάδας, συνοδευόμενος από έναν ανοικτά διακηρυσσόμενο οικονομικό «μικρο-ιμπεριαλισμό» της ελληνικής ελίτ στα Βαλκάνια με πρωτεργάτη το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Η φόρα τελικά κόπηκε και η ελληνική έπαρση πνίγηκε στο τσουνάμι της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Έτσι η επόμενη δεκαετία, αυτή των Μνημονίων, έγινε ο χρόνος μιας άλλου τύπου εθνικής συντριβής, που κανείς δεν είχε υπολογίσει.

Οι «μακεδονολόγοι» -όσοι τουλάχιστον είχαν αποπειραθεί να διαμορφώσουν τη μονοθεματική «εθνική ιδεολογία» για την απειλή που συνιστούσε η FYROM- παρακολούθησαν άφωνοι, αλλά σε κρίσιμες στιγμές, όπως στο δημοψήφισμα του 2015, λαλίστατοι, μιαν εντελώς χειροπιαστή, βίαιη, αιματηρή -αν και χωρίς χρήση όπλων-, κοινωνικά και οικονομικά ολέθρια παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας: από τους δανειστές της Ελλάδας, από τις ξένες τράπεζες που κατείχαν το χρέος της, από τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης και τα επενδυτικά funds που επένδυσαν στη χρεοκοπία της χώρας, από τους εταίρους, τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε., τους υπερατλαντικούς συμμάχους που χρησιμοποίησαν κάθε μέσο για να εκβιάσουν τις κυβερνήσεις, για να επιβάλουν αποφάσεις στο κοινοβούλιο, για να παρακάμψουν τη λαϊκή ετυμηγορία, για να προσβάλουν βαθιά την «εθνική ταυτότητα» με τους πιο εξευτελιστικούς χαρακτηρισμούς εις βάρος των νεοελλήνων.

Σ’ αυτό έγκειται η αμηχανία -και η αθλιότητα- των κατ’ επάγγελμα μακεδονολόγων. Ο αλυτρωτισμός της FYROM, η υστερία σφετερισμού των συμβόλων είναι παρόντα εδώ και 25 χρόνια. Όμως η εθνική κυριαρχία δεν παραβιάστηκε από τους οιονεί εχθρούς, αλλά από τους «φυσικούς» συμμάχους της χώρας. Πόλεμος με τη FYROM δεν έγινε, αλλά η χειραγωγημένη ελληνική χρεοκοπία προκάλεσε συνέπειες πραγματικού πολέμου, όπως ομολογούν πια οι «στρατηγοί» του. Εχθροπραξίες δεν σημειώθηκαν στα βόρεια σύνορά μας, αλλά στα γκισέ των τραπεζών.

Θα ήταν, βέβαια, καθαρή ανοησία να πει κανείς ότι η ονομασία της FYROM είναι μια ακίνδυνη εκκρεμότητα. Ιδιαίτερα σε μια περίοδο που καταγράφονται επικίνδυνοι ανταγωνισμοί συμφερόντων γύρω από την ευρωατλαντική ολοκλήρωση των δυτικών Βαλκανίων, με τις περισσότερες υποψήφιες χώρες -και τη FYROM- σε θέση προτεκτοράτων. Άλλωστε στην ίδια τη FYROM η πολυετής κυριαρχία της εθνικιστικής στρατηγικής Γκρούεφκσι κατέρρευσε υπό το βάρος της οικονομικής, κοινωνικής και εθνοτικής κρίσης.

Το μείγμα εσωτερικών αδιεξόδων, εξωτερικών πιέσεων και ρεαλισμού έχουν οδηγήσει την ηγεσία των Σκοπίων στην ανάγκη συμβιβασμού. Προφανώς και είναι ευκαιρία για λύση που θα ισορροπεί τις εκατέρωθεν πατριωτικές ευαισθησίες και θα εξαλείφει αμφισβητήσεις των κρατικών κυριαρχιών. Φυσικά, όσο πιο μακριά από το ευρωατλαντικό πλαίσιο αναζητηθεί η λύση, τόσο πιο ασφαλής θα είναι. Η απάντηση στο «μπακάλικο» του 1993 δεν μπορεί να είναι μια νατοϊκή βάση του 2019.