Μακεδονία: Μία γνήσια ελληνική έννοια σε ένα αθεράπευτο ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ περιβάλον

Η ευκαιρία για την Ελλάδα να διαμορφώσει τη γαλήνευση των Βαλκανίων είναι ιστορική. Στην ΠΓΔΜ συνυπάρχουν ορθόδοξοι Σλάβοι, βουλγαρικής καταγωγής, Αλβανοί και Έλληνες. Η εκκρεμότητα της ονομασίας δύναται να αποσταθεροποιήσει την ΠΓΔΜ σε εποχή γενικευμένης ύφεσης

του Δημήτρη Π. Κυριακαράκου*

Σύμφωνα με εμπεριστατωμένη πραγματεία του καθηγητή Ιστορίας Φιλιππίδη, δημοσιευθείσα το έτος 1992, ο όρος «Μακεδονία» παράγεται από τον όρο "Μακεδανός", ο οποίος με τη σειρά του παράγεται από το ουσιαστικό "μάκος" που στα δωρικά ελληνικά σημαίνει "μήκος". "Μακεδανοί" ονομάζονταν οι δωρικής καταβολής Έλληνες οι οποίοι διέθεταν μήκος όχι βεβαίως γεννητικού μορίου, αλλά σώματος.

 Ως γνωστό, ο σωματότυπος των αρχαίων ελληνικών φύλων δεν φημιζόταν για το ιδιάζον ανάστημά του. Οι πυρόξανθοι Δωριείς του Βορρά όμως ήταν σίγουρα οι δικοί μας «Βίκινγκς». Η κοιτίδα τους ήταν η Πέλλα και από εκεί σχεδίαζαν την προς Ανατολάς πορεία τους.

Η αρχαία Μακεδονία από άποψη ιστορικής βάσης εξομοιούται εν πολλοίς με το σημερινό γεωγραφικό μας διαμέρισμα. Οι Ρωμαίοι όμως, οι οποίοι υποδιαίρεσαν τον ελλαδικό χώρο (λατ. Hellas ή Graecia) σε επαρχίες, κατά το ρωμαϊκό διοικητικό σύστημα, δημιούργησαν διευρυμένη επαρχία με τα εδάφη που σήμερα κατέχουν η ΠΓΔΜ και η νοτιοδυτική Βουλγαρία. Στο σημείο αυτό ερίζει το «ιστορικό» επιχείρημα των Σλάβων γειτόνων μας, που είναι κατά κύριο λόγο βουλγαρικής καταγωγής, προφανώς μεταπολεμικά «αποκλεισμένοι» στη νικήτρια Γιουγκοσλαβία. 

Ο Τίτο τους παραχώρησε νέα εθνολογική ταυτότητα στο πλαίσιο της επιχείρησης σφυρηλάτησης «συνείδησης ομοσπονδίας» σλαβικών εθνών. Με αυτή την ταυτότητα αυτοπροσδιορίζονται έκτοτε. Αυτή την ταυτότητα αποδέχτηκε το μεταπολεμικό ελληνικό (αστικό) πολιτικό σύστημα ως αντίτιμο για την αρμονική συμμετοχή της χώρας μας στον «δυτικό» κόσμο δίχως «οχλήσεις» από (κομμουνιστές) γείτονες.

 Η Μακεδονία κατά τη βυζαντινή περίοδο ήταν δεσποτάτο υπό την περίφημη «μακεδονική» δυναστεία ιδρυθείσα από τον Βασίλειο τον Α', επί οθωμανικής κυριαρχίας διευρύνθηκε διοικητικά για να συμπεριλάβει εδάφη ώς και τη δυτική Στερεά (Ρούμελη). Σε κάθε εποχή, η έννοια "Μακεδονία" αξιοποιήθηκε από την εκάστοτε αυτοκρατορική κατοχική δύναμη για να ταυτοποιήσει έναν γεωπολιτικό χώρο επί της ουσίας «γέφυρα» μεταξύ ευρωπαϊκού Νότου και Εγγύς Ανατολής.

Τη «γέφυρα» αυτή οι Βούλγαροι προσπάθησαν να «κόψουν» τόσο για τους Οθωμανούς επικυρίαρχούς της όσο και για τις κεντρικές δυνάμεις (Αυστρία, Γερμανία) κατά την εξέγερσή τους εν έτει 1898-1902 που ονομάζεται «Μακεδονικός Αγώνας». Την εξέγερση των Βούλγαρων αξιοποίησε ο Παύλος Μελάς για να θέσει τα θεμέλια για απελευθερωτικό αγώνα με προοπτική επιτυχίας για το Βασίλειο της Ελλάδος.

 Η Ελλάς δεν είχε την πολυτέλεια ενός «νέου 1897». Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι ήταν το πιο μεγαλειώδες επίτευγμα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Η Ελλάς μετείχε σε σχηματισμό άξονος με ηγέτιδα δύναμη τη Σερβία και συμμάχους το Μαυροβούνιο και τη Βουλγαρία, με κοινό σκοπό την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Το εγχείρημα δεν ενέπλεκε τους Δυτικούς, ήταν αυστηρά υπόθεση Βαλκάνιων γειτόνων. Δύο θωρηκτά, το Αβέρωφ και το Λήμνος, σε συνδυασμό με την ίλη ιππικού του αρχιστρατήγου διαδόχου Κωνσταντίνου επήρκεσαν για να αποκτήσει η Ελλάς τις «νέες χώρες» και τη συνεπαγόμενη βαλκανική της υπόσταση.

 Ο δεύτερος βαλκανικός πόλεμος, το έτος 1913, είχε τη Βουλγαρία απέναντι στην Ελλάδα, χωρίς όμως τους ομοφύλους συμμάχους της. Η πρώτη δεν ήταν ικανοποιημένη δίχως πρόσβαση στο Αιγαίο. Περαιτέρω, το κλιμάκιο του γενικού επιτελείου του γαλλικού στρατού που είχε εγκατασταθεί στη Φλώρινα το ίδιο έτος αποθάρρυνε τη συνέχιση των εχθροπραξιών από μέρους της Βουλγαρίας. Χάρη στην επιτυχή έκβαση των Βαλκανικών, οι Οθωμανοί αποσύρθηκαν σχεδόν από όλες τις ευρωπαϊκές κτήσεις τους, οι Δυτικοί βρήκαν πρόσβαση προς Ανατολάς μέσω της «γέφυρας» που πλέον εξουσίαζε η Ελλάς ως «συγγενικό» βασίλειο (σ.σ.: ο βασιλιάς Γεώργιος ο Α’ ήταν ανιψιός της βασίλισσας Βικτωρίας) και οι Ρώσοι έθεσαν σε επ’ αόριστω αναστολή τα προς Δυσμάς πανσλαβικά, αλυτρωτικά τους σχέδια με απώτερο σκοπό την πρόσβαση στη «θερμή» θάλασσα του Αιγαίου.

Όποιος κατανοεί αυτά τα ιστορικά γεγονότα έχει τη δυνατότητα να κατανοήσει την επιτακτική ανάγκη γαλήνευσης των Βαλκανίων σήμερα. Η Μεσόγειος φλέγεται, ο ισλαμικός φανατισμός πορεύεται προς Δυσμάς, η Τουρκία διεκδικεί ηγεμονικό ρόλο στη Μέση Ανατολή, η Ε.Ε. βιώνει βαθιά πολιτική κρίση, τα Βαλκάνια αντιμετωπίζονται από τη δυτική Ευρώπη ως προορισμός φθηνού εργατικού κόστους, η Ρωσία αναζητά ευκαιρία εμπλοκής δια οικονομικής διείσδυσης μέσω Μαύρης Θάλασσας, η Κίνα επιδιώκει τη δική της οικονομική διείσδυση μέσω των ελληνικών λιμένων.

Η ευκαιρία για την Ελλάδα να διαμορφώσει τη γαλήνευση των Βαλκανίων είναι ιστορική. Στην ΠΓΔΜ συνυπάρχουν ορθόδοξοι Σλάβοι, βουλγαρικής καταγωγής, Αλβανοί και Έλληνες. Η εκκρεμότητα της ονομασίας δύναται να αποσταθεροποιήσει την ΠΓΔΜ σε εποχή γενικευμένης ύφεσης. Η χώρα είναι νέα, ανεπτυσσόμενη και με πολλά εσωτερικά προβλήματα, θεσμικά και κοινωνικά.

 Η «παλαιότερη» Ελλάς και δύναται και οφείλει να δείξει τον δρόμο προς την προοπτική και προς την ευημερία για τη γείτονα, όπως έπραξε για τη Βουλγαρία και για τη Ρουμανία στηρίζοντας την ένταξή τους στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ προ ετών. Η κοινωνική συνοχή στη γείτονα θα συνδράμει ουσιαστικά την εξασθένιση του αλβανικού αλυτρωτισμού, διότι η προοπτική ανάπτυξης στη μετά την ονοματοδοσία εποχή θα αφορά όλες τις εθνοτικές ομάδες. Επιπλέον, ενδεχόμενα να παραδειγματίσει θετικά την Αλβανία και το Κόσοβο.

 Τους γείτονες ή τους ζηλεύουμε ή τους θαυμάζουμε. Και στις δύο περιπτώσεις προσπαθούμε να τους φτάσουμε. Η διαμόρφωση γαλήνιου ομόδοξου βαλκανικού περιβάλλοντος δεν θα αφήσει κανένα μη ομόδοξο βαλκανικό κράτος ασυγκίνητο. Ποιος θέλει να βρίσκεται στην απέξω όταν οι γύρω του ευημερούν; Άλλωστε, το ευρωενωσιακό δίκαιο δεν εμποδίζει τη δημιουργία διακρατικών συμφωνιών με τρίτες χώρες πόσο μάλλον όταν ωφελείται κράτος - μέλος από αυτές.

Ο Ρήγας Βελεστινλής πρόκρινε τη συντονισμένη διαβαλκανική επανάσταση των ορθοδόξων λαών για τη δημιουργία Βαλκανικής Συνομοσπονδίας. Ο πήχης αυτός είναι ακόμα πολύ ψηλά. Τα Βαλκάνια όμως έχουν χρέος να επαναστατήσουν συνειδησιακά κατά πάσης φύσεως μεγαλοϊδεατισμού, γιατί η «μεγάλη ιδέα» έκαστου λαού της χερσονήσου του Αίμου οδήγησε στα «μικρά» και φτωχά Βαλκάνια και στην αναμεταξύ των λαών βιοτική ανισότητα.

Όσο για τον Αλέξανδρο, εκεί όπου βρίσκεται δεν μπορεί να βοηθήσει ούτε εμάς ούτε τους γείτονες. Ας μην παραβλέπουμε όμως ότι οραματιζόταν πολυεθνικό κράτος ελληνικής αξιακής παιδείας.

* Ο Δημήτρης Π. Κυριακαράκος είναι δικηγόρος LLM, νομοδιεθνολόγος