Εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2019;

 Νίκος Χαζτηνικολάου (ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης)

Τον Ιούλιο του 2015 η Αριστερά αποδέχτηκε έναν επώδυνο συμβιβασμό με τους εκπροσώπους των συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων της Ευρώπης. Ολομόναχη στη σκακιέρα, διάδοχος μιας σειράς αφερέγγυων συντηρητικών κυβερνήσεων που άλλα υπόσχονταν κι άλλα έκαναν, ή μάλλον δεν έκαναν, αποφάσισε να υλοποιήσει εκείνη τις μεταρρυθμίσεις που ζητούσαν οι δανειστές, άλλες έτσι κι αλλιώς απαραίτητες για ένα σύγχρονο καπιταλιστικό κράτος, άλλες όμως έκφραση των συντηρητικών κοινωνικών εμμονών των ευρωπαϊκών δυνάμεων που ελέγχουν την Ευρωζώνη.

Οι όροι της 13ης-14ης Ιουλίου ήταν σαφώς καλύτεροι μετά την απόρριψη στο δημοψήφισμα του ιταμού Diktat του κ. Γιούνκερ. Η ελληνική πλευρά είχε όμως κι εκείνη απόλυτη συνείδηση του τι αποδέχτηκε. Ο πρωθυπουργός, εξερχόμενος από την αίθουσα των διαπραγματεύσεων, εξέφρασε μπροστά στις κάμερες την ελπίδα «να επανακτήσουμε», χάρη στη συγκεκριμένη συμφωνία που μόλις είχε υπογραφεί, «την εθνική μας κυριαρχία». Έκτοτε αναφέρθηκε επανειλημμένα στο «καθεστώς της επιτροπείας» και στην αναγκαιότητα να βγούμε απ' το καθεστώς αυτό. Κανείς δεν μπορεί να υποστηρίζει πως η κατάσταση προέκυψε αργότερα και ότι δεν τη γνώριζε.

Εξάλλου, όπως είναι γνωστό, οι απανωτές χρεοκοπίες της χώρας, ήδη από το ξεκίνημα του νέου ελληνικού κράτους, αποτέλεσαν μια μόνιμη τροχοπέδη στη δυνατότητα διαμόρφωσης και εφαρμογής μιας ανεξάρτητης πολιτικής. Ύστερα, οι γενικότερες εξελίξεις σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο είχαν και έχουν τις συνέπειές τους.

Από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και μετά, ο καθένας, Γάλλος ή Έλληνας, Ολλανδός ή Ιταλός, μπορεί ν' αναρωτιέται για τα περιθώρια άσκησης εθνικής πολιτικής, ιδιαίτερα στον κοινωνικό και τον οικονομικό τομέα. Δεν υποστηρίζω φυσικά πως αν ήμασταν εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης η χώρα θα ήταν περισσότερο ανεξάρτητη. Θα ήμασταν υποκείμενοι σε άλλου είδους καταναγκασμούς και εξαρτήσεις. Όταν ζητάς δανεικά, δεν το κάνεις από θέση ισχύος. Εξάλλου, πρέπει και να τα επιστρέψεις. Κι εκεί, όποιος σου δανείζει θέτει τους όρους του.

Ο νέος δανεισμός, με στόχο η Ελλάδα να αποφύγει την τυπική χρεοκοπία και να μείνει στην Ευρωζώνη, είχε ως αποτέλεσμα οι δανειστές να θέσουν από την πρώτη στιγμή (2010) νέες αυστηρές ρήτρες. Ανάμεσα σε άλλα ζήτησαν να ελέγχουν την εφαρμογή των αποφάσεων καθώς και την ικανοποίηση μιας σειράς προαπαιτούμενων ως προϋπόθεση για κάθε νέα εκταμίευση. Αυτό έκανε την εξάρτηση περισσότερο ορατή. Μετά τις δεκαετίες που τα χρήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατασπαταλήθηκαν χάρη σε ένα σύστημα απόλυτης διαφθοράς, το οποίο διαχειρίζονταν οι κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας και του ΠΑΣΟΚ, οι απαιτήσεις των πιστωτών είναι εύλογες. Έχουν καταλάβει πόσο διεφθαρμένες είναι οι πολιτικές δυνάμεις που κυβερνούσαν τη χώρα μέχρι τον Ιανουάριο 2015, οι οποίες μάλιστα είναι πολιτικά προσκείμενες σε εκείνους. Ο Γερμανός αντικαγκελάριος Ζίγκμαρ Γκάμπριελ το είπε ανοιχτά σε ομιλία του στη γερμανική Βουλή. Με δεδομένη την απροθυμία των κυβερνήσεων Παπανδρέου - Παπαδήμου - Σαμαρά να εφαρμόσουν τις μνημονιακές αποφάσεις που είχαν ψηφίσει επειδή δεν ήθελαν να πληρώσουν το πολιτικό κόστος των μέτρων που είχαν συμφωνηθεί, οι Βρυξέλλες βρήκαν στη συνέχεια στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛΛ. την πρώτη ελληνική κυβέρνηση που κρατούσε τον λόγο της και προχωρούσε στην ψήφιση και υλοποίηση των συμφωνηθέντων. Μια κυβέρνηση στηριγμένη σε μια αριστερή πλειοψηφία που είχε αρθρώσει έναν ακραίο λόγο κατά της λιτότητας και είχε δώσει πριν έρθει στην εξουσία τελείως διαφορετικές υποσχέσεις στους Έλληνες ψηφοφόρους. Αυτό αναγνωρίστηκε από τις δυνάμεις του Βορρά. Στο εσωτερικό της χώρας όμως το ίδιο φαινόμενο έσπρωξε προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ανεξάρτητα από το πόσο αντικειμενικές είναι οι δημοσκοπήσεις που κυκλοφορούν τη στιγμή αυτή, δεν υπάρχει αμφιβολία πως ένα μέρος εκείνων που ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ και στις εκλογές του Σεπτεμβρίου έχει απογοητευτεί. Το ξέρουμε και από συζητήσεις με φίλους. Ο χρόνος θα δείξει.

«Πληρώνω το πολιτικό κόστος», «Βγάζω τα κάστανα απ' τη φωτιά» είναι οι εκφράσεις που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε το συγκεκριμένο φαινόμενο: ότι δηλαδή, παρά την επιθυμία μας να εφαρμόσουμε μια άλλη κοινωνική πολιτική, για να μπορέσει η χώρα να σταθεί άμεσα στα πόδια της και δεδομένου ότι έχουμε δεσμευτεί, προχωρούμε στην ψήφιση και εφαρμογή των επιμέρους μέτρων που συμφωνήθηκαν μετά τις διαπραγματεύσεις που έγιναν. Από δω περνάει η απαραίτητη οικοδόμηση εμπιστοσύνης με τους εταίρους μας.

Η ανάκαμψη της οικονομίας όμως συμβαδίζει με την εξάρθρωση του πελατειακού κράτους και της διαπλοκής, πάγιο αίτημα της Αριστεράς, κάτι που, ακόμη κι όταν υπάρχει η πολιτική βούληση, χρειάζεται χρόνο για να υλοποιηθεί. Ας μην ξεχνάμε πόσος πολύτιμος χρόνος χάθηκε από τις κυβερνήσεις των δύο πρώτων Μνημονίων που είχαν αναλάβει να προχωρήσουν σε μεταρρυθμίσεις. Το μόνο που πέτυχαν ήταν μαζικές απολύσεις χωρίς να προηγηθεί οποιαδήποτε αξιολόγηση, καθώς και επανειλημμένες οριζόντιες περικοπές μισθών και συντάξεων. Αυτοί είναι οι δημοκράτες που τον Ιούνιο του 2013 έκλεισαν την ΕΡΤ και τον Απρίλιο του 2016 δεν άφησαν τη νεολαία του κόμματός τους να συμμετάσχει στο συνέδριο που είχαν οι ίδιοι οργανώσει. Οι πωρωμένοι, που, χωρίς να προσκομίζουν αποδεικτικά στοιχεία, κατήγγειλαν την κυβέρνηση της χώρας ότι ήθελε να συγκαλύψει κάποιους δικούς της στο θέμα των off shore εταιρειών και εξαφανίστηκαν την ώρα που θα άρχιζε η συζήτηση στη Βουλή. Εκείνοι που την επόμενη μέρα συνέχισαν να βρίζουν σαν να μην είχε συμβεί τίποτα. Δυστυχώς, είναι μάταιο να περιμένει κανείς οτιδήποτε απ' αυτούς. Ότι θα βάλουν μυαλό και θα ξεκόψουν από το παρελθόν τους κ.λπ., κ.λπ. Η διαπλοκή είναι πανίσχυρη, φοβάται τη δικαιοσύνη και η εντολή της είναι: «Ρίξτε τον Τσίπρα και την κυβέρνησή του τώρα!».

Ποιες είναι οι προοπτικές τη στιγμή αυτή; Αν αρχίσουν να μπαίνουν στην πραγματική οικονομία από τον Ιούνιο τα ποσά που έχουν αναγγελθεί και το τρένο μπει στις ράγες μέσα στο 2016, τότε δεν είναι λογικό να ελπίζουμε ότι μέχρι τα Χριστούγεννα του 2017 η κατάσταση θα αρχίσει να αλλάζει αισθητά προς το καλύτερο, όχι μόνο στις στατιστικές αλλά και στη γειτονιά μας και την καθημερινή ζωή; Από εκεί και πέρα, οι ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις για τη λειτουργία ενός κράτους δικαίου και την εμπέδωση της κοινωνικής δικαιοσύνης θα μπορούν να προχωρήσουν. Εδώ εντάσσεται επίσης η προσπάθεια διεύρυνσης και αναβάθμισης του διπλωματικού, πολιτικού και οικονομικού πλαισίου εντός του οποίου κινείται η χώρα.

Στις βουλευτικές εκλογές που προβλέπονται από το Σύνταγμα κάθε τέσσερα χρόνια οι πολίτες θα κρίνουν τον Σεπτέμβριο του 2019 ποιοι λένε την αλήθεια και ποιοι είναι ψεύτες, ποιοι διαχειρίζονται το δημόσιο χρήμα με υπευθυνότητα και ποιοι δεν είναι σε θέση, ακόμη κι όταν το θέλουν, να ξεφύγουν απ' τα πλοκάμια της διαπλοκής, της διαφθοράς και του πελατειακού κράτους.